Ethnoglobus » ЭТНОПОЛИТИКА » Maşallah Rəzmi: Urmiya gölü İslam Respublikası hökuməti tərəfindən canlandırılmayacaq

Maşallah Rəzmi: Urmiya gölü İslam Respublikası hökuməti tərəfindən canlandırılmayacaq

image

Foto: Google

Maşallah Rəmzi, Paris

2023-cü ilin yay mövsümünün başlaması ilə Urmiya gölü sürətlə qurumaq vəziyyətinə gəlmişdir. Urmiya gölünün bərpasına nəzarət edən Şərif Texnologiya Universitetinin apardığı hesablamalara və araşdırmalara görə, oktyabrın ilk ongünlüyünə, yağış mövsümünün başlanmasına qədər suyun buxarlanması səbəbindən göl tamamilə quruyacaqdır. Hazırda göl playa vəziyyətindədir və quruduqdan sonra səhraya çevriləcəkdir. Playa ispan mənşəli sözüdür və geoloji termin olaraq səhranın ortasında yağış suyunun toplandığı çuxurlara aiddir.

Sahəsi 6200 kvadrat kilometr, uzunluğu 120 və eni təxminən 50 kilometr olan Urmiya gölü 15 il əvvələ kimi dünyanın ikinci duzlu gölü idi və 33 milyard kubmetr suya malik idi. Amma indi, yayın ikinci ayında orada 700 min kubmetrə yaxın su qalır. Gölün tam quruması ilə orada digər duzlarla qarışıq 10 milyard ton duz cəmlənmişdir. 

Gölün şimal hissəsində çökən duzun qalınlığı 4 metrdən artıq, şərq və cənub hissələrində isə 2 metrə yaxındır. Son 15 ildə davam edən böhranlı vəziyyət nəticəsində gölün dibinə çökmüş duzlar bir-birinə yapışaraq çuxurları doldurmuş və gölün dibini qaldırmışdır. Bu o deməkdir ki, göl artıq dərin deyil və daha çox bir su anbarına bənzəyir. İndi quru duzlar kristal şəklindədir və gələcəkdə günəş şüaları altında toz halına gələcək, sonra isə külək və tufanla birlikdə duz sunamisi baş verəcək və duz bombasının partlaması ərazini yaşayış üçün qeyri mümkün olan bir səhraya çevirəcəkdir. Bu ekoloji fəlakətin qurbanları qısa müddətdə 6 milyon, perspektivdə isə 15 milyon insan ola bilər. Üç milyon əhalisi olan Təbriz şəhəri onun ilk qurbanlarından biri olacaqdır. Çünki küləyin istiqaməti qərbdən şərqə doğrudur və göl Təbriz düzü ilə birləşir və göllə şəhər arasında heç bir təbii maneə yoxdur.

Bu göldə yeganə canlı varlıq elmi adı "Artemia Urmiana" olan və eyni zamanda Urmiya kürüsü kimi tanınan artemiyadır. Bir vaxtlar ümid edilirdi ki, artemiyadan düzgün istifadə edilərsə, onun ixracından əldə olunan gəlir rayonun ümumi kənd təsərrüfatı gəlirindən çox olacaqdır. İndi gölün qalan suyunda həddindən artıq duzluluq olduğundan artemiyalar üçün yaşamaq və çoxalmaq mümkün deyil və onlar məhv olub gedirlər.

Urmiya gölünün qurumasının səbəbi ilə bağlı bir neçə nəzəriyyə vardır. Amma bu nəzəriyyələrin hamısında gölün qurumasının əsas səbəbi kimi insan amili və suyun düzgün idarə olunmaması göstərilir. Nəzəriyyələrdən bəziləri gölün İslam Respublikası tərəfindən məqsədyönlü şəkildə qurudulmasını siyasi motivlərlə vurğulayır, digərləri isə gölün qurudulmasını xarici güclərin daxildəki agentləri tərəfindən həyata keçirilən trans-regional plan kimi qiymətləndirirlər. Bu gölün quruması ilə bağlı bir çox sui-qəsd nəzəriyyələri də mövcuddur. 

İslam Respublikası hakimiyyətə gəldiyi gündən heç bir elmi və iqtisadi araşdırma aparmadan əhali artımını, kənd təsərrüfatının özünü təmin etməsi və ərzaq təhlükəsizliyi kimi məsələləri hökumətin gündəminə gətirildi və bu zaman Haşimi Rəfsəncani də deyirdi ki,  “ölkədə bəndsiz heç bir çay olmamalıdır”.

Eyni motivlər və qeyri-elmi şüarlarla İran-İraq müharibəsindən sonra müharibədən qalan ağır maşınları qənimət kimi ələ keçirən SEPAH-ın “Xatəmül-Ənbiya” şirkəti tərəfindən bəndlərin tikintisinə başlanılmış və Urmiya gölünə tökülən 22 çay üzərində 40 bənd inşa edilmişdir. Həmçinin Urmiya gölünün suayrıcında qazılan 100 mindən çox dərin quyu gölün altındakı bulaqların korlanmasına və qurumasına səbəb olub. Beləliklə, gölün yeganə su mənbəyi qar və illik yağış oldu. Eyni ənənəvi suvarma üsulu ilə əkin sahələri iki dəfə artırılaraq 600 min hektara çatdırıldı. Suyun gölə daxil olmasının qarşısı alındı. Bununla da ərzaqla özünü təmin etmə siyasətinin icrası mümkün olmadı.

Urmiya gölü beynəlxalq bataqlıqdır. Göl 1976-cı ildə Ramsər Konvensiyasına görə planetin müstəsna yaşayış yeri və qlobal biosfer mərkəzi kimi qeydə alınıb. Urmiya gölünün ekosisteminin monitorinqinə cavabdeh olan YUNESKO Urmiya gölünün quruması təhlükəsini dəfələrlə İran dövlət rəsmilərinə xatırladıb. Amma İran hökuməti həmişə gölün qurumasını təbii bir prosesin nəticəsi kimi dəyərləndirib.

Camaat gölün qurumasına etiraz edəndə müvafiq məmurlar, hətta prezidentlər belə proqnozlar verirdilər. O cümlədən Əhmədinejad da heç bir tarixi sübut təqdim etmədən bu gölün hər 500 ildən bir quruduğunu iddia etmişdir. Urmiya gölünün qurumasına birbaşa cavabdeh olan ölkənin Energetika, Ekologiya və Kənd Təsərrüfatı nazirliklərinin rəsmiləri problemin həlli üçün həmişə yanlış səbəblər göstəriblər. Bəzən deyirdilər ki, gölün quruması gölün ortasından salınmış  körpünün suyun dövranına mane olması ilə bağlıdır. Bəzən bölgədə quraqlıqdan əsər-əlamət qalmadığı halda belə, yağışın azalmasının gölün qurumasına səbəb olduğunu deyirdilər, bəziləri isə qondarma elmi səbəb göstərərək gölün qurumasına qlobal istiləşməni səbəb kimi göstərirdilər.

İsveçrə və Almaniya universitetləri tərəfindən gölün 25 metrə qədər dərinliklərindən və çöküntü qatlarından götürülən nümunələr üzərində geoloji tədqiqatlar aparılmış və artemiyanın müxtəlif lövhələrini tədqiq etməklə bu qənaətə gəlmişlər ki, son 50.000 ildə Urmiya gölündə suyun miqdarı dəyişib, amma heç vaxt qurumayıb.

Ölkənin Geologiya Komitəsi nəzdindəki elmi-tədqiqat institutunun rəhbəri xanım Mərziyə Lek “Həmşər Online”-a müsahibəsində deyib:

“Göldə su azalmağa başlayanda araşdırmalara başladıq və bəzi ekoloji tədqiqatçıların əməkdaşlığı ilə Energetika Nazirliyinin rəsmiləri ilə görüşdük və onlara dedik ki, Urmiya gölü üçün lazım olan normada su ayrılmaması prosesi davam edərsə, bu ərazi playaya çevriləcək və sonra quruyacaq. O zaman Energetika Nazirliyinin rəsmiləri bu açıqlama ilə razılaşmayaraq Urmiya gölünün qurumasının iqlim dəyişikliyi ilə bağlı olduğunu vurğuladılar və təkidlə bildirdilər ki, bu gölün qurumasında insan amili, bənd tikintisi və su payının ayrılması daha az rol oynayır. Buna görə də Berlin Universiteti ilə əməkdaşlıq çərçivəsində bu universitetdə mütəxəssislərin iştirakı ilə konfrans keçirildi və Energetika Nazirliyinin bəzi rəsmiləri də orada iştirak etdilər. Təəssüf ki, bu konfransda da Energetika Nazirliyinin rəsmiləri iqlim dəyişikliyi ilə bağlı hesabat təqdim etdilər və temperaturun 2 dərəcə yüksəldiyini açıqlamaqla gölün həmin səbəbdən quruduğunu açıqladılar. Konfransda iştirak edən iqlim sahəsindəki ekspertlərdən biri bu hesabata etiraz edərək bildirdi ki, temperaturun 2 dərəcə artması elmi əsas deyil və əgər bu ciddi temperatur artımıdırsa, o zaman biz Almaniyanı tərk edib getməliyik. Bundan sonra o, insan amilinin araşdırılmasını təklif etdi”.

Su bəndlərinin tikintisinə və satışına icazə verən Energetika Nazirliyinin məsul şəxsləri Urmiya gölünün qurumasının səbəbləri barədə nəinki Şərqi və Qərbi Azərbaycanda yerli əhaliyə, eyni zamanda, Geologiya Komitəsi nəzdindəki Elmi-Tədqiqat İnstitutunun rəhbərinin etirafına görə, alman mütəxəssislərinə də yalan danışıblar və əcnəbi mütəxəssislərin onların qeyri-elmi sözlərinə inanmasını gözləyirdilər, camaat isə öz gözləri ilə gölə suyun girməsinin qarşısını aldıqlarını və qəsdən qurutmaq niyyətində olduqlarını görüblər. 

Eyni zamanda, İran İslam Respublikası Radio və TV Verilişləri Komitəsi “səhraşünaslıq elminin atası” adı verilmiş Pərviz Kürdəvanini mütəmadi olaraq bir mütəxəssis kimi televiziyaya çıxarır və o da elmi vicdanını ayaqlar altına qoyaraq ictimai fikri yayındırmaq üçün xalqın qarşısında deyirdi ki, Urmiya gölü qurumalıdır və bu qədər qiymətli olan şirin su o duzlu gölə tökülməməlidir. 

İndi iş işdən keçdiyindən və hətta Urmiya gölünün tam bərpasından mütəxəssislərin belə məyus olduqları bir zamanda gölün kiçik bir hissəsini xilas etmək üçün ekspert planlarını təqdim etməyə çalışırlar. Bu mütəxəssislərin arzuladığı model Orta Asiyada qurumaqda olan Aral gölünün Qazaxıstan hökuməti tərəfindən onun şimalında kiçik bir hissəni canlandırıb xilas etməyə müvəffəq olması ilə bağlı bir modelidir. Amma Aral gölü ilə Urmiya gölü arasında əsaslı fərq vardır. Beləki, Aral gölünün quruması ilə Orta Asiyanın ekosistemi qətiyyən dəyişməyəcək, duz tufanı və sunami yaratmaq üçün geridə 10 milyard ton duz kütləsi qoymayacaqdır.

Bu ekspertlərdən biri də Urmiya Universitetinin ekologiya elmləri professoru cənab Ağdır. O hesab edir ki, “Kanisib” bəndindən ötürülən su ilə gölün 25%-ni bərpa etmək mümkündür və bu 25% suda ildə 500 ton artemia istehsal etməklə gölün bərpası xərclərini ödəmək olar. Professor Ağ “Həmşəri Online”-a verdiyi müsahibədə göl duzuna nəzarət haqqında da belə deyir:

“Gölün duzunun üzərini örtmək mümkündür. Bu, çox böyük və çətin bir iş deyildir. Düzdür, bu göldə çoxlu duz var, amma onu bahalı olmayan və saxlama müddəti uzun olan bir şeylə örtmək olar. Belə ki, hətta tufanlar və güclü küləklər də onu sarsıda bilməz. "Geomembran" maddələrdən hazırlanan plastık təbəqələrdən hovuzların dibində də istifadə olunur. Sonradan nə vaxt istəsək, onları götürə bilərik. Bu üsulla duz hissəciklərinin axınının qarşısını almaq olar”.

 Professor Ağ bilməlidir ki, Urmiya gölünün su hövzəsinin kifayət qədər suyu var və Urmiya gölünü canlandırmaq üçün kKçik Zab çayından və Kanisib bəndindən su gətirməyə ehtiyac yoxdur. Ekoloji ekspertlərin əksəriyyəti suyun bir ərazidən digərinə köçürülməsinin əleyhinədirlər və iranlılar son illərdə suyun Luristandan İranın mərkəzi bölgələrinə ötürülməsinin dəhşətli nəticələrini müşahidə edirlər. Bu suların ötürülməsi xəzinədən çox böyük xərclər hesabına təhlükəsizlik qurumları tərəfindən həyata keçirilir və onların içində çox böyük podratçı şirkətlər vardır, ona görə də ətraf mühit və milli maraqlar həmin podratçı şirkətlər üçün problem olmayıb və deyildir. 

Urmiya gölünü canlandırmaq üçün Kanisib bəndindən gətirilən su da yolda sərf olunur və gölə çatmır. İldə 300 milyon kubmetr su gətirmək üçün dağın altından 36 km tunel qazdılar. Sonra suyu Qodar çayına çatdırmaq üçün 11 kilometr beton kanal çəkdilər ki, su çayın içi ilə 28 kilometr getdikdən sonra gölə daxil olsun. İndi məmurlar hesab edirlər ki, bu qədər su gölü canlandıra bilməz, ona görə də onu gölə tökmək lazım deyil. Urmiya gölünün ekoloji mühitinin bərpası üçün 15 milyard kubmetr suya ehtiyacı vardır. 

15 il əvvəl professor Ağın planına oxşar planlar verildi və o vaxt dedilər ki, duzun səthini örtmək, duz tufanının qarşısını almaq üçün təyyarə ilə gölə qatran (qır) səpməliyik. Bu plan bəzi neftlə zəngin ərazilərdə qum seli üzərində malçlama planının eynisi idi, lakin praktik plandan daha çox xəyali plana bənzəyirdi. Urmiya gölünü faydalı qazıntıların istismarı məqsədilə ilə qurudan İslam Respublikası gölün xilası üçün heç bir əməli plana, hətta idarəolunmaz fəlakətli nəticələrə gətirib çıxara biləcək sınaqdan keçirilməmiş xəyali planlara belə imkan verməyəcəkdir. 

10 il bundan öncə Urmiya gölünün qurumasına etirazlar ictimailəşəndə və Təbrizdə gölün qəsdən qurudulmasına qarşı keçirilən cəmi bir nümayişdə Şərqi Azərbaycan vilayətinin baş hakiminin sözlərinə görə, 1100 nəfər ekoloji mühit tərəfdarı həbs edilmişdi. Təbriz Kəşfiyyat İdarəsində həbs olunanları dindirərkən sonra bu etirazçıların və ekoloqların xaricilərin təhriki ilə təxribat törətmiş şəxslər adlandırıblar. Açıq şəkildə dedilər ki, Urmiya gölü bəhanədir və siz pantürkizmi təbliğ edirsiniz, separatizm niyyətindəsiniz.

İnsanlar hələ də gölün dirçəlməsini istəyirlər və hətta gölün şərqindəki kənd sakinləri Məhərrəm ayı matəmlərində Urmiyə gölünə su gətirmək üçün Kərbəladan kömək istəyirlər. Lakin gölün gələcəyi ilə bağlı İslam Respublikası rəsmilərinin təklif etdiyi həll yolları Urmiya gölünün dirçəldilməsi istiqamətində deyil, daha çox gölün minerallarının tamamilə quruduqdan sonra istismarı istiqamətindədir. Ona görə də İslam Respublikasının hakimiyyəti dövründə göl yenidən canlana bilməz.


Keçən il Qərbi Azərbaycanın vilayətinin başçısı vəzifəsinə təyin edimiş briqada generalı Əbdül Həmid mətbuat konfransında bildirib: “Urmiya gölü İranın ən böyük mədənidir. Bu göldə 10 milyard ton faydalı qazıntının olması Urmiyanı ən zəngin mineral əraziyə çevirib. Urmiya gölünün duzunda "natrium", "kalium", "kalsium asetat", "litium", "maqnezium", "xlor", "brom", "sulfat", "bikarbonat" və s. bu kimi minerallar vardır. Bu minerallar sənaye və kənd təsərrüfatında bir çox tətbiqlərə malikdir”.

Təbii sərvətlərin yalnız təbiətdən talan edilməsini başa düşən İran İslam Respublikası Urmiya gölünün duzlarında bütün bu nadir faydalı qazıntıları görərək insanların sağlamlığına, ətraf mühitin qorunmasına və gələcək nəsillərin həyatına məhəl qoymur. O, Urmiya gölünün duzunda litium və nadir metalların istismarına göz dikib.

İbrahim Rəisi hökuməti “Göl Bərpası Qərargahı”nı ləğv edib, onun yerinə “Gölü Bərpa Qrupu” yaradıb və ona sədrliyi də Qərbi Azərbaycanın qubernatoru Məhəmməd Sadeq Mötəmediyana həvalə edib. Məsuliyyətin gölün bərpasına heç bir üstünlük verməyən bir şəxsə verilməsi, JCPOA-nın (BARJAM/ Birgə Kompleks Fəaliyyət Planı) və nüvə sazişinin dirçəldilməsi məsuliyyətini həmişə JCPOA-ya qarşı çıxanlara vermək kimidir. Məhəmməd Sadiq Mötəmediyanın iş fəaliyyəti tarixində Rəzəvi Xorasanı valisi olarkən müraciət edən şəxsin onun tərəfindən döyülməsi xatirəsi hələ də yaddaşlarda yaşayır.

Qərbi Azərbaycan valisi, yəni Urmiya gölünün bərpası üzrə işçi qrupunun rəhbəri təhlükəsizlik işçisidir, su və torpaq sahəsində onun heç bir təcrübəsi yoxdur. O, bu yaxınlarda İRNA xəbər agentliyinə deyib: “13-cü hökumətin prioriteti insanların güzəranını təmin etmək idi və Urmiya gölünün bərpası ekspert siyasətləri həyata keçirməklə xalqın güzəranına, xüsusilə də fermerlərə zərər verməyəcək şəkildə idarə olunmalıdır”. 

Eyni rustik arqumentlə son iki onillikdə gölü qurutdular. İndinin özündə də Qərbi Azərbaycandakı iqtidar nümayəndəsi təbiətin, milyonlarla insanın iş və məişətinin həm bu gün, həm gələcəkdə qorunub saxlanması üçün heç bir məsuliyyət hiss etmir. Azərbaycanlıların bütün haqlı tələblərini təhlükəsizlik olaraq görən vali İRNA xəbər agentliyinə müsahibəsində deyib: “Bədxahlara gölün gələcəyini siyasi və etnik çərçivələrə salmağa icazə verilməməlidir”.

Bütün hökumətdə eyni demaqoq məntiq hökm sürür və onlar yarımçıq qalmış bəndləri tamamlamaq üçün tikməyə başlayıblar və energetika naziri Nazlı çay və Barandüz çayları üzərindəki bəndlərin tikilməsi barədə də göstərişlər verib. Bu çaylar üzərində bəndlərin tikintisi 10 il əvvəl insanların etirazı ilə dayandırılmışdı. İndi isə gölün həmişəkindən daha çox suya ehtiyacı olduğu bir vaxtda Energetika naziri yeni bəndlərin tikintisi barədə göstəriş verir və Ətraf Mühitin Mühafizəsi Agentliyi gölün duzlarını istismar etmək üçün lisenziya verir. Bu cür dağıdıcı insanlar nümunəvi idarəçi olaraq seçilirlər. 

 “Barna” xəbər agentliyinin Qərbi Azərbaycandan verdiyi məlumata görə, Ətraf Mühitin Mühafizəsi Təşkilatının vitse-prezidenti və Ətraf Mühitin Mühafizəsi Təşkilatının rəhbəri Əli Selacqehin iştirakı ilə keçirilən festivalda Qərbi Azərbaycanın Ətraf Mühitin Mühafizəsi üzrə Baş Direktoru Səid Şahənd nümunəvi ölkə meneceri olaraq seçilmiş və təşəkkür lövhəsi ilə təltif edilmişdir. 

Qərbi Azərbaycan vilayətinin Ətraf Mühitin Mühafizəsi Baş İdarəsinin texniki işlər üzrə müavininin sözlərinə görə, hər il göl yatağından 2 milyon ton duz çıxarılır və “bu il üçün də göl yatağındakı 20 hektar sahədə məhsul yığımı lisenziyası şəklində 12 lisenziya verilib”.

Urmiya gölünün quru duzunun xammal olaraq ən çox istehlakı şüşə sənayesi, turşu istehsalı sənayesi və dolayı yolla yuyucu vasitələr istehsal edən fabriklər tərəfindən həyata keçirilir. Təmizləndikdən sonra gölün duzundan xörək duzu da alınır. Qış mövsümündə göl duzundan əsasən yolların buz bağlamasına qarşı istifadə olunur. 

Hələ də Qərbi Azərbaycan valisi kapital cəlb etmək və Urmiya gölündən faydalı qazıntılar çıxarmaq üçün lisenziya vermək üçün reklam edir. 2 milyon ton duzun istismarçı şirkətlər tərəfindən ətraf mühitin mühafizəsi qaydaları nəzərə alınmadan çıxarılması yatağı məhv edir və gölü çirkləndirir. Yük maşınlarının və yükləyicilərin hərəkəti mövcud duz kristallarını toz halına gətirir və nəticədə küləklə birlikdə duz fırtınası yaranır. 

Marağa şəhərində ən böyük natrium karbonat və şüşə istehsalçısı olan “Kave” soda zavodu Urmiya gölünün istifadəçilərindən biridir. Bu şirkət 20 ildir ki, göldən xammal toplayır. Şüşənin xammalı əhəng və duzdur. Adıgedən zavoddan çıxan kimyəvi tullantılar Şərqi Azərbaycan vilayətinin Təchizat Şurasının icazəsi ilə boru vasitəsilə yenidən gölə ötürülür. “Kave” soda zavodu bölgəni və yeraltı suları və hətta Urmiya gölünün özünü zəhərli maddələrlə çirkləndirməkdə günahkardır, lakin heç vaxt hökumət tərəfindən tullantı maddələrin filterdən keçirilməsi və ekoloji standartlara əməl edilməsi onlardan tələb olunmayıb.  

Şərif Texnologiya Universitetində Urmiya gölünün son 60 ilin ən aşağı səviyyədə olduğu və ciddi tədbir görülməsə, yayın sonuna qədər tamamilə quruyacağı açıqlandığı gündən gölün ətrafında yaşayan milyonlarla insan və həmçinin ekoloji fəallar narahatdırlar. Amma görünən odur ki, Azərbaycanın firuzeyi incisinin qurumasına səbəb olan hakimiyyətə qarşı ciddi etirazlar baş verməyəcəkdir. Ola bilsin ki, son 20 ildə gölün qurumasına etiraz edib, bu yolda külli miqdarda pul xərcləyən insanlar indi yorulub məyus olublar. Digər tərəfdən, İslam Respublikasının müsbət bir şey edə biləcək dərəcədə fəaliyyətini də görmürlər. Hökumət də gölün qurumasını təbii hal kimi göstərməyə, zaman keçdikcə xalqın qəzəbini cilovlamağa çalışır.

Su üzrə mütəxəssisləri hesab edirlər ki, göl tamamilə qurusa belə, onu bərpa etmək olar. Çünki o, insan əli ilə qurudulub və insan əli ilə yenidən canlana bilər. Bununla belə, onun dirçəlişi müəyyən zaman aparacaq. Ətraf Mühitin Mühafizəsi Təşkilatının keçmiş rəhbəri İsa Kələntəri dəfələrlə deyib: “Urmiya gölünün dirçəldilməsi iki milyard dollara başa gələcək, amma quruyarsa, 2000 milyard dollardan çox ziyana səbəb olacaqdır”. Gölün ağı deməklə, mərsiyə ilə canlanmayacağı şübhəsizdir. Dövlət məmurlarına müxtəlif yollarla təzyiqlər edilməlidir ki, bu yolda nəsə kiçik və müvəqqəti işlər görsünlər ki, xalq özü əsaslı şəkildə düşünə bilsin. 

Son iki onillikdə İran parlamentinə deputatlığa namizəd olanların və ya prezident olmaq istəyənlərin hamısı Urmiya gölünün dirçəldilməsi şüarı ilə kampaniyalarına başladılar və Azərbaycan xalqından səs alandan sonra bütün vədləri unutdular, hətta gölü qurutmaq istəyənlərə şərik də oldular. Bu gün parlamentdə oturanlara ümid yoxdur, onlar gölün xilası üçün təcili addım atmaq əvəzinə, gölün bərpası qərargahının araşdırma planını öz bandasının maraqlarına uyğun bir şəkildə təsdiqləyirlər. Bu nümayəndələrin əksəriyyəti korrupsiyaya və xalqa qarşı çıxmağa o qədər öyrəşiblər ki, bir addım atsalar, şübhəsiz ki, xalqın mənafeyinə zidd olacaqdır. 

Gölü diriltməkdə maraqlı olan və hökumətin müsbət addımından məyus olanların beynəlxalq ictimaiyyətə müraciət etməkdən, ifşa və lobbiçilik yolu ilə Urmiya gölünün quruması təhlükəsini regiona və bütün dünyaya xatırlatmaqdan, . ciddi tədbirlər üçün beynəlxalq yardım istəməkdən başqa çarələri yoxdur.

İslam Respublikası hökuməti dünyadan təcrid olunub və yaratdığı böyük problemi həll etmək gücünə malik deyildir. Bu hökumətin rəhbərləri beynəlxalq ekspertlərin köməyinə inanmır və heç kim də İslam Respublikası ilə əməkdaşlıq etmək istəmir. Ona görə də vətəndaş cəmiyyəti və diaspora təşkilatları gələcəkdə insan fəlakətlərinin qarşısını almaq üçün bu ekoloji fəlakətin qurbanları adından BMT-nin ətraf mühitin qorunması şöbəsindən və Dünya səhiyyə komitəsindən kömək istəməlidirlər.


 


















Fotoda Maşallah Rəmzi

Paris, 25 iyul 2023

 

“İran emruz saytı (27.07.2023): 

https://www.iran-emrooz.net/index.php/politic/more/109426/

 

 

 

ДРУГИЕ НОВОСТИ
ВСЕ НОВОСТИ
17:42Peşmerge Kerkük'e geri mi dönüyor?17:23Путь урегулированию на Кипре - принцип двух государств17:15Beynəlxalq radio Qarabağda fəaliyyətə başladı: xəbərlər həm də erməni dilində təqdim ediləcək18:53Президент Байден встречается с премьер-министром Нетаниягу и оказывает на него давление18:24В Анкаре стартовал Фестиваль мировых культур с участием посольств 55 стран20:59Азербайджанцы Молдовы выступают против минного терроризма Армении15:16Антитеррористическая операция Азербайджана в Карабахе15:10В Евлахе завершилась встреча представителей властей Азербайджана и армянских жителей Карабаха19:19Туранские пустыни включены в список Всемирного природного наследия ЮНЕСКО17:28İmadəddin Nəsimi haqqında İranda tədqiqatlar16:26A Human Rights Report on the Azerbaijani Turks in Iran: April-June 202316:14Минобороны Азербайджана: В Карабахе начаты локальные антитеррористические мероприятия17:09Веха турецко-японской дипломатии: фрегат «Эртугрул»20:20В Баку состоялось праздничное мероприятие, посвященное еврейскому Новому году19:50Türk-Japon diplomasisinin miladı: Ertuğrul Fırkateyni18:24Ильхам Алиев рассказал о новой сфере сотрудничества между Азербайджаном и странами Центральной Азии19:00В Кыргызстане пройдет Конгресс «История тюркских государств»17:25Путин отметил важность реализации масштабных проектов на Дальнем Востоке13:24Карстовые воронки в Турции: причины их возникновения19:31Президент Алиев принял министров тюркских государств17:53В столице Татарстана продолжается фестиваль мусульманского кино11:2331 Ağustos günü çekilen iki telgraf14:40На матрице истины:Родословная армян и урартийская концепция (Продолжение)14:33На матрице истины:Родословная армян и урартийская концепция13:17На матрице истины ( Продолжение)13:09На матрице истины20:25К чему стремится Иран, вступая в БРИКС?16:17В Казахстане возрождают редкую породу собак12:19Дом для Матрешки13:26Sepah emissarının Gürcüstanda din adı altında fəaliyyəti19:49Белуджские сепаратисты столкнулись с проникновением исламских террористов19:35Узбекистан и Азербайджан создали Высший межгосударственный совет19:08Политические манипуляции Армении в Лачинском коридоре17:50Чем важен визит главы МИД Турции в Ирак18:47Американцы устраивают саммит с Японией и Южной Кореей против Китая, России и КНДР18:38Тайваньский вопрос: Токио посылает разнонаправленные сигналы Пекину22:44ŞEYX NƏSRULAH MARNEULİDƏ.\ALLAH SƏNƏ RƏHMƏT ELƏSİN C.MƏMMƏDQULUZADƏ19:43"Звезда Монголии". Бывшая "шестнадцатая республика СССР" дрейфует на Запад20:54В Казахстане отмечают День Абая14:41Турецкая Cengiz Holding будет строить туннель через узбекский перевал Тахтакарача13:26Роскосмос заявил о запуске ракеты со станцией "Луна-25" с космодрома Восточный18:47Игорь Волчек: Мультфильмы должны развлекать и воспитывать12:34И все равно — ашхабадец: Валерию Непомнящему — 80!18:05Более половины населения Великобритании– не христиане, а две трети жителей Лондона – представители этнических меньшинств11:11Как христианство завоевало Рим с помощью простой математики13:31В Ашхабаде прошел саммит глав Таджикистана, Туркменистана и Узбекистана21:59В Беларуси стартуют II Игры стран СНГ11:24ТIигьиржалви шаир11:15Турция может стать новым центром в энергетике18:58DİL CƏBHƏSİNƏ ƏSGƏRİ BORC18:37دریاچه اورمیه با حکومت جمهوری اسلامی احیاء نمی‌‌شود18:30Maşallah Rəzmi: Urmiya gölü İslam Respublikası hökuməti tərəfindən canlandırılmayacaq15:32Proqnozlara görə, Urmiya gölü yayın sonuna qədər tamamilə quruyacaq12:22Кишинев отстранит от должности главу Гагаузии12:14"Ось Турции" и "новая эра тюрок": тюркский мир, Турция и Центральная Азия18:25Этнографический женский костюм юга Узбекистана16:18Tehranın Azərbaycana qarşı əsassız iddiaları13:30İRAN-AZƏRBAYCAN ƏLAQƏLƏRİNİN GENİŞLƏNMƏSİNƏ KİM MANE OLUR ?09:51Президент ТРСК: Операция на Кипре предотвратила еще большую трагедию14:12Şuşalı qəhrəman İsrafil İbrahimov haqqında sənədli film çəkilir12:33‘Başkan Barzani’nin Azerbaycan ziyaretinin manevi değeri çok yüksek, bunun sonuçlarını göreceğiz’12:21Почему странам Центральной Азии нужно объединяться11:46Жапаров подписал закон о переходе госучреждений Кыргызстана на государственный язык08:58Итоги вильнюсского саммита НАТО и сбалансированная политика Турции09:59Кошки Ван – достопримечательность Турции09:16Какой будет судьба бойцов «Вагнера» в арабских странах?21:07Расширение НАТО и Япония как форпост «западного мира» в Азии18:59Язык цветов в Османской империи18:56Посол России вызван в МИД Ирана12:46HEYDƏR ƏLİYEVİN AZƏRBAYCANÇILIQ İDEYASINDA CƏNUBİ AZƏRBAYCAN12:26MILLƏT, MİLLİYYƏT, MİLLİ KİMLİK, ETNİK MƏNSUBİYYƏT, “MİLLİ” SÖZÜ22:29Dua Etme; Dilsel mi, Eylemsel mi?17:21Культура и инновации11:50В Турции стартовал 662-й турнир по масляной борьбе «Кыркпынар»11:40Астана: сияющая звезда Центральной Азии12:27В Ташкенте открываются Недели культурного наследия Узбекистана и партнерских инициатив12:07В Ташкенте открылись выставки туркестанского авангарда и Темуридского ренессанса11:54Какие выгоды несет России вступление Ирана в ШОС12:46Без приоритета на Тайнството, Църквата се превръща в хуманитарен клуб с униформени служители19:08"Каждое дерево особенное". О мире народных музыкальных инструментов Марьяна Скромблевича16:03В Туркменистане началась Неделя культуры20:54İBRAHİM PEYĞƏMBƏRİN YANLIŞI, TANRI MƏRHƏMƏTİ20:21Что стало с памятником в Хедера?20:38Талибы провоцируют конфликты из-за водных ресурсов15:58Жители Центральной Азии считают свои страны «перевалочным пунктом» для релокантов из РФ16:41“Heydər Əliyev: Azərbaycanda elm və təhsil” mövzusunda III şagird respublika konfransı keçirilib10:10Firudin İbrahimi və azərbaycançılıq12:08В Эрзуруме открылся Центр исследования турецко-армянских отношений18:48Этапы возрастной дискриминации согласно ООН16:53Каждый шестой человек сталкивается с дискриминацией по возрасту13:21О литературном творчестве Любы Юсуфовой21:19Армяно-азербайджанские переговоры отложены17:08Караимы – хранители традиций и языка в литовском Тракае17:07Античный город Силлион — важная достопримечательность Антальи14:14İranda hicabsız və hicablılar haqda əxlaq kodeksi13:59РУССКИЙ ЯЗЫК В ЦА СТАНОВИТСЯ ИНСТРУМЕНТОМ ЦИФРОВОГО БУДУЩЕГО10:19Материал российских медиаэкспертов о блокировках и шатдаунах в соседней стране18:49Пойдет ли Индия в НАТО?19:09ТРАДИЦИИ КОРЕЙСКОГО ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА В ЦЕНТРАЛЬНОЙ АЗИИ19:47İranda məsciddən qaçırlar, bizdə Xameneyiyə biət edirlər…19:34CÜMHURİYYƏTİMİZİN “OSKARI”13:22Выборы в Турции: западные СМИ и турецкие избиратели14:12Черкесы между прошлым и будущим13:59Русскоязычная коранистика досоветского периода16:02Мигрантов из Центральной Азии вновь стали массово «приглашать» на фронт, даже в мечетях08:55В Австрии в 2022 году совершено 1324 правонарушений на почве исламофобии08:47В Конье стартовала «Неделя турецкой кухни»18:53Монастырский комплекс Худавенг обладает особым значением.16:54Сохранение биоразнообразия, как фактор защиты окружающей среды16:46Саммит в Сиане, как сигнал роста влияния Китая в Центральной Азии16:42В Кыргызстане прошла неделя моды AK-Buura Fashion Week-202317:20Благодаря строительству коридора Север - Юг России избежит изоляции от Мирового океана17:06Что происходит в Гагаузии16:44Доклад Госдепа о свободе религий – инструмент вмешательства в дела Азербайджана09:59HEYDƏR ƏLİYEVƏ ARXALANAN GƏNC AZƏRBAYCANLI MÜTƏRCİM21:06ON SOME PECULIARITIES OF TALYSH DECORATIVE- APPLIED ART18:26Депортация крымских татар: не утихающая боль народа18:05Китай стремится усилить влияние в Центральной Азии21:34Azərbaycan dili haqqında 1400 il bundan qabaq Kəsra Ənuşirəvan Adilin qeydləri19:05Azərboyconi sərboz17:01Гагаузия может объявить о своей независимости16:28Etibar Əliyev_ ğurbətədə vətəni dardi kəşə şair.....20:06Cəmiyyətimizdə oğlan uşaqlarına verilən qüsurlu tərbiyə və məişət zorakılığı11:38«Media savadlılığı və qazilər: “Hansı daha təhlükəlidir: müharibə yoxsa informasiya?" adlı tədbir Bakıda davam edib09:18От Агалыка до Памира12:40Xıdır İlyas-Hıdrellez20:11Лексика нашего времени16:04Си Цзиньпин пригласил в Китай с госвизитом президента КР и еще трех стран ЦА15:37AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI MULTİKULTURALİZM SİYASƏTİNİN NÜMUNƏSİ KİMİ21:00Творчество Юнуса Эмре уже 7 веков озаряет путь человечества15:04AZƏRBAYCAN CƏMİYYƏTİNİN RƏSULZADƏ “TƏƏSSÜBÜ” və NƏRİMANOV “NİFRƏTİ” (2-ci yazı)14:48AZƏRBAYCAN CƏMİYYƏTİNİN RƏSULZADƏ "TƏƏSSÜBÜ" və NƏRİMANOV "NİFRƏTİ" ( 1-ci yazı )14:38Будущее зерновой следки17:54В Астане открылась выставка «Доспехи казахских батыров»11:43Новую конституцию Узбекистана поддержали более 90% участников референдума18:15Победителем этапа Гран-при «Формулы-1» в Баку стал Серхио Перес06:58Cənublu məşhur pedaqoq Zehtabinin də qanı molla rejiminin “vicdanındadır”...06:52В Фергане обсудили взаимодействие ж/д структур тюркских государств06:37Турецкая Республика Северного Кипра получила статус наблюдателя в ТюркПА18:24Барлас: Утверждения армян по 1915 году - самая большая ложь XX века16:39ЦСБ: в Израиле проживают 9,727 миллиона человек, 73,5% из них - евреи16:31В Иране убит известный аятолла Аббас-Али Сулеймани19:04Игра на четверых: для чего Израиль подружился с соседями Ирана18:40Семья из Турции ухаживает за собакой, разбудившей хозяев за минуты до землетрясения17:12Iran deputatının Azərbaycana məsləhət verməkliyi17:05İRANIN AZƏRBAYCANA QARŞI İDEOLOJİ FƏALİYYƏTİNİN MƏRHƏLƏLƏRİ17:40Доклад Сената Канады: исламофобия глубоко укоренилась в стране12:44Goranboyda “Hansı daha təhlükəlidir: müharibə, yoxsa informasiya?" adlı layihə çərçivəsində qazilərlə görüş keçirilib.13:59Россия делает ставку на многополярный мир и выход из изоляции12:36“Hansı daha təhlükəlidir: müharibə, yoxsa informasiya?" adlı layihə Yevlaxda davam edib.10:14Запущен процесс по ликвидации Молдовы09:26“Hansı daha təhlükəlidir: müharibə, yoxsa informasiya?"08:17TPAO: Черноморский газ начнет поступать в дома в Турции в мае08:21Католики всего мира празднуют Пасху08:07«Шма Исраэль»08:00CƏNUBİ AZƏRBAYCAN SEPAHIN HƏDƏFİNDƏ10:37İlaxır çərşənbədir, il tamam olur16:57Зачем Грузии закон об "иноагентах"? Аргументы сторонников и противников15:58KARMA və SEÇİM AZADLIĞI!09:35Azerbaijan envoy to Israel: You cannot use our airfields to attack Iran09:13Avestanın "Videvdat" bölümünün Azərbaycan dilinə tərcüməsinin təqdimatı olub18:20Мидраш Раба. Эстер Раба17:36Русское евразийство и его восточноевропейские аналоги 100 лет назад и сейчас (на примере Венгрии)17:24«Разрубленная книга» и Надир-шах17:08Новая стратегия России в ЕАЭС15:31Tehran’s 'new old fear': Southern Azerbaijan wants independence18:25Yel çərşənbəsi- Yelli çərşənbə18:20Как будут развиваться события в Приднестровье11:37Веха в истории Азербайджана: Мамед Эмин Расулзаде15:22Интернет породил опасные фобии у людей15:02“Doğru üskü” gəldi çatdı14:53В Молдавии утвердили румынский язык как государственный09:00Haputlar16:19О некоторых особенностях устного народного творчества талышского народа.15:16Время Красного Дракона. возрастающая роль Китая в мировой политике11:27Генсек ТЮРКСОЙ провел встречи в Узбекистане12:59Modificarea formei capului/craniului Tn Caucazul de Sud si Orientul Apropiat in perioada tarzie a epocii bronzului - perioada timpurie a epocii fierului. Date arheologice si antropologice19:261905-1906-جی ایللر کوتلوی قیرغین‌لار18:47THE KHOJALY MASSACRE: THE BLOODIEST AND MOST FEARSOME TRAGEDY OF HUMAN HISTORY19:46Узбекистан признан самой гостеприимной страной на постсоветском пространстве15:06РУССКИЙ ЯЗЫК В КИРГИЗИИ ОСТАЕТСЯ СОЦИАЛЬНО ПРЕСТИЖНЫМ13:21قتل عام خوجالی: وحشتناکترین و خونین ترین فاجعه بشریت13:13Futbol’un Tarihcesi ve Divânü Lügati’t-Türk12:56Hocalı soykırımı: insanlık tarihinin en kanlı ve en korkunç trajedisi12:37مذبحة خوجالي: أخطر مأساة في تاريخ البشرية12:25Ходжалинский геноцид: самая кровавая трагедия ХХ века12:17İRANIN SAXTA TARİXİ14:43Dil və Ana dili haqqında düşüncələr10:21Kак скоро Таджикистан и Кыргызстан завершат пограничный спор16:24Azərbaycanın Qüzeyində və Güneyində Çərşənbə axşamları09:25ОДКБ и интеграционная безопасность евразийского пространства17:45Разоблачена команда хакеров, вмешивавшихся в выборы18:01BİR QRUP TƏBRİZLİ TƏRİF EŞİTMƏK ÜÇÜN RƏHBƏRİN HÜZURUNA GEDİR12:16Критикуя Украину, Венгрия идет в тюркский мир19:05Некоторые знаменитые эпитеты имама Али (а)19:02Азербайджанский актер-христианин продублировал фильм об Имаме Али на русский язык (ВИДЕО)18:36Как живут потомки согдийцев в труднодоступном ущелье Таджикистана19:58Четвероногие герои: Собаки, которые помогают спасать людей из-под руин в Турции11:31Налёт БПЛА Bayraktar AKINCI ve Bayraktar TB2 в зоне бедствия превысил 1,2 тыс. часов10:24დამტვრეული მანქანით, მაგრამ სუფთა გულით – აზერბაიჯანელი ახალგაზრდა თურქეთის დასახმარებლად
САМОЕ ЧИТАЕМОЕ
  1. Дом для Матрешки
  2. Более половины населения Великобритании– не христиане, а две трети жителей Лондона – представители этнических меньшинств
  3. Игорь Волчек: Мультфильмы должны развлекать и воспитывать
  4. В Беларуси стартуют II Игры стран СНГ
  5. И все равно — ашхабадец: Валерию Непомнящему — 80!
  6. Турецкая Cengiz Holding будет строить туннель через узбекский перевал Тахтакарача
  7. В Казахстане отмечают День Абая
  8. ТIигьиржалви шаир
  9. "Звезда Монголии". Бывшая "шестнадцатая республика СССР" дрейфует на Запад
  10. Турция может стать новым центром в энергетике
  11. Как христианство завоевало Рим с помощью простой математики
  12. Sepah emissarının Gürcüstanda din adı altında fəaliyyəti
  13. В Ашхабаде прошел саммит глав Таджикистана, Туркменистана и Узбекистана
  14. Белуджские сепаратисты столкнулись с проникновением исламских террористов
  15. На матрице истины ( Продолжение)
  16. Американцы устраивают саммит с Японией и Южной Кореей против Китая, России и КНДР
  17. Тайваньский вопрос: Токио посылает разнонаправленные сигналы Пекину
  18. Политические манипуляции Армении в Лачинском коридоре
  19. На матрице истины
  20. Туранские пустыни включены в список Всемирного природного наследия ЮНЕСКО
  21. Узбекистан и Азербайджан создали Высший межгосударственный совет
  22. Президент Алиев принял министров тюркских государств
  23. Роскосмос заявил о запуске ракеты со станцией "Луна-25" с космодрома Восточный
  24. ŞEYX NƏSRULAH MARNEULİDƏ.\ALLAH SƏNƏ RƏHMƏT ELƏSİN C.MƏMMƏDQULUZADƏ
  25. Чем важен визит главы МИД Турции в Ирак
  26. 31 Ağustos günü çekilen iki telgraf
  27. К чему стремится Иран, вступая в БРИКС?
  28. Карстовые воронки в Турции: причины их возникновения
  29. Ильхам Алиев рассказал о новой сфере сотрудничества между Азербайджаном и странами Центральной Азии
  30. В Казахстане возрождают редкую породу собак
  31. На матрице истины:Родословная армян и урартийская концепция
  32. На матрице истины:Родословная армян и урартийская концепция (Продолжение)
  33. В столице Татарстана продолжается фестиваль мусульманского кино
  34. İmadəddin Nəsimi haqqında İranda tədqiqatlar
  35. Türk-Japon diplomasisinin miladı: Ertuğrul Fırkateyni
  36. В Кыргызстане пройдет Конгресс «История тюркских государств»
  37. Веха турецко-японской дипломатии: фрегат «Эртугрул»
  38. В Баку состоялось праздничное мероприятие, посвященное еврейскому Новому году
  39. Азербайджанцы Молдовы выступают против минного терроризма Армении
  40. В Евлахе завершилась встреча представителей властей Азербайджана и армянских жителей Карабаха
ОПРОС

Где будете встречать Новый год?


 
«    Sentyabr 2023    »
B.e.Ç.a.ÇC.a.CŞB
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
252627282930 
ГАЛЕРЕЯ