Allaha inanmaqla Onu həyatın mənası halına gətirmək arasındakı fərq

Allaha inanmaqla Onu həyatın mənası hesab edib dünyagörüşünün əsas fiquru halına gətirmək arasında fərq vardır

Allaha inanmaqla Onu həyatın mənası hesab etmək, dünyagörüşünün mərkəzi fiquru halına gətirmək, Ona bu və ya digər fəaliyyətdə təşviqedici, yaxud çəkindirici stimul gözü ilə baxmaq arasında fərq vardır. Birincisi inancdır, digər hallar isə daha təsirli, daha qənaətbəxş, daha uzunömürlü seçimi ifadə edir...

İnancın nəzəri, mücərrəd, yaxud kortəbii olması mümkündür; belə inanc forması çox vaxt təəssübkeşliyi və radikallığı, ya da primitivliyi və zəifliyi, “havada sallanmağı” ilə seçilir. Bu inanc mühakimə etmir, suallara cavab axtarmır, təhlil və tənqidə açıq deyildir, qapalılıq və doqmatik susqunluqdan əziyyət çəkir, hər şeyi tabu halına gətirməyi sevir. Hər şeyin həm haqlı, həm də meyarsızlıq xəstəliyi üzündən əsassız və bivec formada mühakimə olunduğu modern dövrdə quru və nəzəri inanc gənclər üçün cazibədar deyildir. Teizmin sadəcə quru və mücərrəd inanc üzərində qurulması deizm, ateizm və digər destruktiv, antisistem səciyyəli cərəyanların gənclər arasında yayılmasının səbəblərindən biridir.  Bizə quru və mücərrəd deyil, möhkəm, şüurlu, qənaətbəxş, rasional əsaslar üzərinə qaldırılmış inanc lazımdır. 

Biz Allaha sadəcə inanmayıb, həm də Onu həyatın mənası hesab etdiyimizdə, dünyagörüşümüzün mərkəzi fiquruna çevirdikdə, dünyaya və varlığa dair sualların cavabını Onda axtardıqda, insana, təbiətə, kainata, həyata münasibətdə Onun dediklərini meyar seçdikdə başqa mənzərə yaranır. Əlbəttə ki, Allaha münasibətdə bu səviyyəyə çatmaq üçün bizə ağılın imkanlarından müəyyən mövzuları araşdırmaq üçün istifadə etmək lazım gələcəkdir. Öyrənə-öyrənə, araşdıra-araşdıra, təhlil edə-edə biz rasional mühakimənin faydalı və səmərəli nəticəsi ilə qarşılaşacağıq: həyatın mənası, xoşbəxtlik (fiziki həzz və rahatlıq deyil!) və ölüm probleminə dair qənaətbəxş cavablar Allahda gizlidir. Allah yoxdursa, cavablar da yoxdur, cavablar yoxdursa, insan oğlu qeyri-müəyyənlik və qorxuların əsiri olacaq, bu qorxu və narahatlıqdan qaçmaq üçün  özünü “keyləşdirən, sərxoş edən” həyat tərzini mənimsəyəcək, özünü bu sayaq məşğuliyyətlərin ağuşuna atacaqdır. 

Allaha daha şüurlu münasibət Onun mövcudluğuna əminliyi artırır, insanı xoşbəxt edir; belə münasibət insanı zəngin, yaxud varlı etmir; mümkündür ki, məişət qayğıları onu sıxsın, texniki-maddi problemlər içərisində boğulsun, amma psixikası, daxili aləmi rahatdır; ona görə ki dünyanın mənası və “statusu”nu başa düşmüşdür, həyata dair daha geniş diapazonlu baxış bucağına sahibdir. Yəni, fiziki rahatlıqla xoşbəxtlik ayrı-ayrı şeylərdir. Dünyəvi həzlər, əyləncə və elmi məşğuliyyət, yəni dünya bizi rahatlada bilər, amma bizi xoşbəxt edən Allaha şüurlu münasibətdir. Savadı, yaxud ictimai vəziyyətindən asılı olmayaraq, bir insanın ölümün olduğu bir dünyada situativ deyil, prinsipial xoşbəxtliyi üçün həyata və ölümə dair qeyri-müəyyənlik və qorxulardan azad olmağı lazımdır. 

Həyatın mənası, mənşəyi və sonu haqqında bizdəki qeyri-müəyyənlik, qorxular qaldıqca daxilən rahat və sakit ola bilmərik. Məhz rasional və şüurlu münasibətin meydana çıxardığı, təmizlənmiş qəlb və paklanmış ruhun “hiss” etdiyi Allah inancı insanı insan edəcək, onu qoruyacaq, dağıdıcı və yırtıcı, həm də əxlaqsız varlığa çevrilməsinin qarşısını alacaq, mələkləşməsinə, ruhən ucalıb nuraniləşməsini təmin edəcəkdir...