Ethnoglobus » ЭТНОПОЛИТИКА » AZƏRBAYCAN CƏMİYYƏTİNİN RƏSULZADƏ "TƏƏSSÜBÜ" və NƏRİMANOV "NİFRƏTİ" ( 1-ci yazı )

AZƏRBAYCAN CƏMİYYƏTİNİN RƏSULZADƏ "TƏƏSSÜBÜ" və NƏRİMANOV "NİFRƏTİ" ( 1-ci yazı )

image

Foto:google

Solmaz-Toqidi-Rüstəmova, professor

    Nəriman Nərimanovun Naxçıvandakı parkda büstü yerinə qaytarıldı. Amma  büstün hansı məqsədlə götürülməsi və yenidən qoyulmasından asılı olmayaraq bu hadisənin Azərbaycan cəmiyyətində qopardığı ehtiraslar tufanı görünür ki, hələ uzun müddət sakitləşməyəcək. Sosial şəbəkələrin ictimai fəal kəsimini az qala iki cəbhəyə parçalayan bu hadisəyə münasibətin böyüyərək tarixi-siyasi müstəvidə kəskin fikir ayrılıqları doğurması və bəzən şiddətin sağlam diskussiya həddini belə keçərək siyasi damğalar və hətta təhqirlər şəkli alması, bu qarşıdurmanın kökündə daha  dərin və daha ciddi səbəblər durduğu təəssüratı yaradır.
     Müasir Azərbaycan dövlətçiliyi tarixinin sözsüz ki, görkəmli nümayəndəsi olan Nəriman Nərimanovun bir siyasi fiqur kimi nə öz sağlığında, nə ölümündən keçən az qala 100 illik bir dövrdə birmənalı qiymətləndirilməməsi sanki artıq alışmalı olunan bir məsələdir. Bu baxımdan Nərimanovun büstünün götürülməsindən narahatlıq reaksiyanın ilk olaraq məhz tanınmış ziyalılardan və alimlərdən (Vilayət Quliyev, Firdovsiyə Əhmədova, Cəmil Həsənli və d.) gəlməsi,  vətəndaşların da buna dərhal münasibət bildirməsi Azərbaycan cəmiyyətinin Nərimanov şəxsiyyətinə heç də biganə qalmadığı, öz dövlət xadiminə dəyər verdiyinin yaxşı  nümunəsi idi. Və görünür ki, sosial şəbəkələrdəki məhz bu aktivlik Naxçıvan Şəhər İcra hakimiyyətini bu barədə gecikmiş olsa da açıqlama verməyə, daha sonra büstü mümkün qədər tez yerinə qaytarmağa vadar etdi
     Azərbaycan Cəmiyyətinin oxumuş, savadlı, öz yaxın keçmişinə, dövlətçilik tarixinə və bu tarixi yaradan şəxsiyyətlərinə dair maraq, bilik, sevgi, ciddi yanaşma nümayiş etdirən hissəsinin, o cümlədən gənclərin bu faktın doğurduğu fikir savaşında çılğınlıq həddində iştirakı və fəallığı da bu baxımdan müsbət qiymətləndirilməlidir. 
     Bu savaşı alovlandıran daha bir qığılcım, əlbəttə ki, hazırki diskussiyaya Nərimanova əks siyasi  fiqur kimi Rəsulzadə faktorunun qatılması idi ki, bu da əslində ilk növbədə tarixçiləri sevindirən bir hal olmalı idi.    
   Lakin mübahisələr bir qədər səngiyəndən sonra yaranan ümumi təəssürat nədənsə heç də razılıq və məmnunluq ovqatı doğurmur. Bu tarixi şəxsiyyətlərin yaşadığı dövrü araşdıran bir tədqiqatçı kimi gəldiyim ilkin nəticələrdən bəzilərini yazımın sonunda yox, əvvəldən bildirmək istəyirəm, çünki öz müddəalarımı bu dediyim səbəblər üzərində quracağam.  
   Beləliklə, çox təbii və lazımlı bir tarixi diskussiyanın arzuolunmaz istiqamət və kəskin ton almasının səbəbi bu mübahisələrə qatılan və istər Nərimanova, istərsə də Rəsulzadəyə qarşı barışmaz mövqedə duran iştirakçıların əsasən həmin dövrə və adı çəkilən şəxsiyyətlərə ilk növbədə TARİXİLİK mövqeyindən yanaşmaq baxışının və  bacarığının olmamasıdır.  Diskussiya iştirakçılarının Nərimanov və Rəsulzadənin siyasi fəaliyyətlərinə, söylədikləri şüarlar, verdikləri bəyanatlar, məqalə və əsərlərindən fikirlərə dair  gətirdikləri ayrı-ayrı arqumentlər onların əksəriyyətinin bütün bu nümunələrin hansı şəraitdə yarandığı kimi mühüm bir məqamı nəzərə almadığını, yaxud ümumən bilmədiyini göstərir. Burada Nərimanova qarşı münasibət xüsusi qeyd olunmalıdır, belə ki, onun 1920-ci ildə Azərbaycan SSR  hökumətinin başında durduğu vaxt ilk növbədə Qarabağ və Zəngəzur məsələlərinə dair verdiyi ziddiyyətli bəyanatlar və bundan sonra həmin tarixi Azərbaycan ərazilərinin taleyi son dərəcə kəskin tənqidi münasibət doğuran hallardır və həmin tarixi dövrün təfərrüatlarını məhz bilməmək səbəbindən irəli gəlir. Həmin təfərrüatlara varmadan, lakin 1920-1923-cü illər Dağlıq Qarabağ və Zəngəzur məsələsində Azərbaycan kommunist rəhbərliyinin üzləşdiyi vəziyyətin öz ordusuna malik müstəqil Cümhuriyyət hökumətindən də qat-qat ağır olduğunu vurğulamaqla,  oxucuları bir daha və dönə-dönə yüzlərlə sənədlər əsasında həmin hadisələri aybaay, günbəgün tədqiq etmiş və çox ciddi nəticələr ortaya qoymuş tarixçi alimlərimiz – İsmayıl Musayev, İlqar Niftəliyev, Kamran İsmayılovun əsərlərini oxumağa çağırıram. Bu əsərlər yalnız tarix elmi üçün yox, geniş mənada bu tarixi bilməli olan sizlər üçün yazılır, niyə oxumursunuz? Bu tədqiqatların heç olmasa bir qismi ilə tanışlıq bolşevik Rusiyasının hələ Aprel işğalından çox əvvəl Azərbaycanın Qarabağ, Zəngəzur, Naxçıvan ərazilərinin taleyini həll edərək onları müəyyən məqsədlər müqabilində daşnak Ermənistanına (daha sonra Sovet Ermənistanına) verdiyini, sonradan məhz Azərbaycan kommunistlərinin Nərimanov başda olmaqla, ciddi və israrlı etirazları qarşısında, yenə də müəyyən şərtlər daxilində onlarla hesablaşmaq məcburiyyətində qalaraq Dağlıq Qarabağı və Şərqi Zəngəzuru Azərbaycan tərkibində saxladıqları kimi bir çox həqiqətləri sizlərə açıqlayar.
   Eynilə  – Dövrün hadisələrinə Tarixilik prizmasından yanaşmaq və bu tarixi bilmək tələbi Rəsulzadə başda olmaqla Cümhuriyyət xadimlərini İrəvanın ermənilərə güzəştə gedilməsində qınayanlara da şamil olunur.
    Nərimanov-Rəsulzadə qarşıdurması sözü gedən diskussiyanın daha mürəkkəb, sərt və kəskin hissəsi idi ki, burada müzakirələrin artıq yalnız siyasi deyil, İdeoloji müstəvidə getməsi və məhz bu səbəbdən barışmaz xarakter alması amili vurğulanmalı və ilk növbədə təbii sayılmalıdır. Bu amilə də Tarixilik, Dövrü bilmək və Anlaşıqlı Yanaşma prinsiplərini tətbiq etmək mümkündürmü? Mümkündür! Elə isə ilk olaraq Nərimanov və Rəsulzadə şəxsiyyətlərinı siyasi fiqurlar kimi yetişdirən şərtləri və meyarları nəzərdən keçirək.
   Rəsulzadədən əvvəlki nəslə mənsub olan (14 il yaş fərqi) Nərimanov ictimai fəaliyyətə öz həmnəsilləri kimi XIX əsrin son onilliklərində maarifçi olaraq başlamış, savadsızlıq, cəhalət və nadanlıq içində boğulan xalqını ayıltmaq məqsədilə qiraət evləri açmış, ədəbi əsərlər, pyeslər, məqalələr yazmış, bu xalqın ən böyük ehtiyacını – sağlamlığını –  ödəmək üçün tibb sahəsində Universitet bitirmiş, həkim kimi ilk növbədə kasıb təbəqələrə xidmət etmiş, bütün bu fəaliyyəti, sadəliyi, fədakarlığı ilə müsəlman cəmiyyətində böyük nüfuz qazanmışdır. Lakin uzun və ardıcıl əmək tələb edən maarifçilik prosesinin tez bir zamanda nəzərə çarpan əməli nəticələrə gətirmədiyi qənaəti Nərimanovu bu məqsəd yolunda  digər vasitələr aramağa vadar edir. Beləliklə, yaşının artıq yetkin çağında, tanınmış ictimai xadim statusunda siyasət səhnəsinə gələn Nərimanov dövrün ən populyar sosial-demokrat ideya cərəyanına üstünlük verir, onun inqilabi yönümünü seçir, bütün ədəbi-publisistik istedadını və bacarığını bu ideyaların müsəlmanlar arasında təbliğinə və  ilk müsəlman inqilabi sosial-demokrat təşkilatların yaradılmasına (o cümlədən Cənubi azərbaycanlılar arasında) yönəldir,  1905-ci ildə bütün Rusiya ərazisini bürümüş və qonşu İrana da təsir etmiş inqilabi hərəkatlarda fəal iştirak edir, həbs olunur, adı çar Rusiyası siyasi idarəsinin və jandarmeriyasının təhlükəli şəxslər siyahısına salınır. 
     İnqilabi-təbliğatı fəaliyyətinin müəyyən mərhələsində beynəlxalq sosial-demokratiya hərəkatında gedən prosesləri və nəzəri diskussiyaları diqqətlə izləyən Nərimanov müstəmləkəçilik siyasətinin müstəmləkə xalqlara gətirdiyi üstünlüklər (maarifçilik, mədəniyyət, yerli kadrların yetişməsi və s.) məsələsində öz xalqının, xüsusilə daha çox ünsiyyətdə olduğu  kasıb və zəhmətkeş təbəqələrin maraqları baxımından II Sosialist İnternasionalının irəli sürdüyü bu tezisləri qəbul etmir. Özünün məhz müstəmləkə xalqının nümayəndəsi kimi çarizm rejimi daxilində mövcud imkanlardan faydalanaraq milli xadim kimi yetişməsi faktına rəğmən Nərimanov beynəlxalq sosial-demokratiyanın müstəmləkə xalqların inkişafı üçün təklif etdiyi təkamül yoluna deyil, “baltanı çarizmin kökünə vuran” bolşevizm ideyalarına üstünlük verir, onun sinfilik nəzəriyyəsini tam mənası ilə qəbul edir, dərd və ehtiyaclarına istər həkim, istər ictimai xadim kimi bu qədər yaxından bələd olduğu hüquqsuz, zəhmətkeş, məzlum kütlələrin əsarətdən inqilabi yolla birdəfəlik azad olmasını öz həyat amalı seçir. Məhz bu amal Nərimanovu sosialist inqilabının sənaye baxımından yüksək inkişaf etmiş ölkələrdə eyni vaxtda qalib gələ biləcəyi kimi marksist təliminə zidd, ayrıca götürülmüş, özü də geri qalmış aqrar bir ölkədə (Rusiyada) qələbəsini mümkün sayan  Lenin  partiyasına gətirir. Lakin bu ideologiya və onun uğrunda siyasi mübarizəni heç də inanclı leninçi bolşevik-kommunist kimi deyil, bir Şərq -  müstəmləkə xalqının inqilabçı nümayəndəsi kimi qəbul edən Nərimanov onu mənsub olduğu xalqın siyasi şüur və düşüncəsinə, daha sonra həyatına yeritmək üçün yollar arayır, “Şərqə hansı inqilabi şüarlarla getməli” mövzularında siyasi publisistika nümunələri yaradır, mətbuatda, o cümlədən 1915-ci ildə nəşrə başlayan Rəsulzadənin “Açıq söz” qəzetində dövrün digər intellektualları ilə birlikdə Azərbaycan xalqının gələcək azadlığı və müxtəlif inkişaf perspektivlərini müzakirə edir.
   Və... 1917-ci ilin fevralında  nə Nərimanovun daşıyıcısı olduğu  bolşevizm, nə də Rəsulzadənin bölüşdüyü milli ideologiya platformalarının hər hansı təsiri olmadan, I dünya müharibəsinin  hərbi-siyasi gedişatı və rus liberal-demokratiyasının mövqe üstünlüyü şəraitində Rusiyada çar monarxiyası devrilir. Rusiyanın müstəmləkə xalqları, o cümlədən  Azərbaycan xalqının öz müqəddəratını həll etmək məsələsində  müxtəlif ideoloji konsepsiyalardan çıxış edən siyasi liderlər qarşısında eyni dərəcədə böyük imkanlar açılır.
  Belə bir şəraitdə - siyasi mübarizənin yeni mərhələyə qalxdığı bir dövrdə  N.Nərimanovun illərini həsr etdiyi, az qala özünün “Şərqdə kommunizm” ideya cərəyanını yaratdığı bir siyasi platformadan birdən-birə Rəsulzadənin “Azərbaycan muxtariyyəti” şüarı altında sırf milli  dövlətçilik (Nərimanov üçün sinfi baxımdan “xan- bəy dövləti”) platformasına keçməsi perspektivi mümkün idimi?
   Təbii ki, Yox!  Eləsə isə ölümündən 100 il sonra belə, Nərimanovu hər hansı səviyyədə tanıyıb-tanımadığından asılı olmayaraq ona bu “təklifi” verən və bu səbəbdən qınayan bu günki  diskussiya iştirakçıları hansı məntiqdən çıxış edirlər?
   Əqidə adamı olmaqla  Nərimanovun hətta 1918-ci ilin faciəvi mart qırğınlarından sonra da belə bir addım atacağı heç bir cəhətdən mümkün deyildi. Əksinə,  Rusiyada artıq hakimiyyətə gəlmiş bolşevik hökumətinin Bakıda, daha sonra bütün Azərbaycanda  Sovet hakimiyyəti qurmaq tədbirlərində hələ Nərimanova hər hansı bir rol ayrılmasa da artıq Qafqaz mətbuatında  güc toplayan Şaumyan-Rəsulzadə qarşıdurmasının dərinləşərək müsəlman əhaliyə qarşı  milli qırğına apardığını görən Nərimanov bu proseslərə müdaxilə etmək qərarını verir. Beləliklə, Mart qırğınları ərəfəsində  Nərimanov bütün imkanları daxilində   gözlənilən faciənin qarşısını almaq üçün özünün  partiya nüfuzundan sona qədər istifadə etməyə,  Şaumyanа və d. məsləkdaşlarına təsir göstərib onları hərbi qarşıdurmadan çəkindirməyə çalışmış,  son nəticədə  buna nail ola bilməmiş, özü erməni silahlılarının təcavüzü təhlükəsi ilə üzləşmiş, elə  həmin günlərdə mart hadisələrinə – “vətəndaş müharibəsinin  milli qırğına çevrilməsi” şəklində düzgün qiymət vermiş, bu yolla müsəlman Şərqində Sovet hakimiyyəti qurmağı yanlış bir addım saymışdır. “Sovet quruculuğu” şüarı altında ilk növbədə zəhmətkeş müsəlman kütlələrinə qarşı milli zəmində aparılan qırğınları bilavasitə Sovet Rusiyası faktoru ilə deyil, erməni bolşeviklərin məqsədyönlü əməlləri ilə izah edən Nərimanov bu qənaətində yanılmırdı. Mart hadisələrinə son qoyulmasında məhz gürcü əsilli bolşevik Caparidzenin və qırğınların əsil mahiyyətini anlamış rus hərbi birləşmələrinin (36-cı Türküstan alayı) və əsasən eserlərdən ibarət  (sosialist-inqilabçılar) Xəzər Donanması dənizçilərinin həlledici rolundan Nərimanov sözsüz ki, xəbərdar idi. Bununla belə, baş verən faciələr, özünün bu hadisələrdə gücsüzlüyü,  yeni yaranan Bakı Kommunasında müsəlman bolşeviklərin hər hansı fəal  iştirakdan uzaqlaşdırılması və s. səbəblərdən keçirdiyi dərin ruhi və əsəb sarsıntıları onun səhhətində ciddi fəsadlar yaradır. 1918-ci ilin iyun ayında ağır vəziyyətdə xərək üstündə müalicə üçün Həştərxana aparılan Nərimanov Azərbaycana bir də  iki ildən sonra, 1920-ci il mayın 16-da qayıdacaq.
     Onun Vətəndə olmadığı bu iki il isə Azərbaycan tarixində Cümhuriyyət – Müsavat – Rəsulzadə dövrü adlanacaq...
                          Ardı var...
ДРУГИЕ НОВОСТИ
ВСЕ НОВОСТИ
17:42Peşmerge Kerkük'e geri mi dönüyor?17:23Путь урегулированию на Кипре - принцип двух государств17:15Beynəlxalq radio Qarabağda fəaliyyətə başladı: xəbərlər həm də erməni dilində təqdim ediləcək18:53Президент Байден встречается с премьер-министром Нетаниягу и оказывает на него давление18:24В Анкаре стартовал Фестиваль мировых культур с участием посольств 55 стран20:59Азербайджанцы Молдовы выступают против минного терроризма Армении15:16Антитеррористическая операция Азербайджана в Карабахе15:10В Евлахе завершилась встреча представителей властей Азербайджана и армянских жителей Карабаха19:19Туранские пустыни включены в список Всемирного природного наследия ЮНЕСКО17:28İmadəddin Nəsimi haqqında İranda tədqiqatlar16:26A Human Rights Report on the Azerbaijani Turks in Iran: April-June 202316:14Минобороны Азербайджана: В Карабахе начаты локальные антитеррористические мероприятия17:09Веха турецко-японской дипломатии: фрегат «Эртугрул»20:20В Баку состоялось праздничное мероприятие, посвященное еврейскому Новому году19:50Türk-Japon diplomasisinin miladı: Ertuğrul Fırkateyni18:24Ильхам Алиев рассказал о новой сфере сотрудничества между Азербайджаном и странами Центральной Азии19:00В Кыргызстане пройдет Конгресс «История тюркских государств»17:25Путин отметил важность реализации масштабных проектов на Дальнем Востоке13:24Карстовые воронки в Турции: причины их возникновения19:31Президент Алиев принял министров тюркских государств17:53В столице Татарстана продолжается фестиваль мусульманского кино11:2331 Ağustos günü çekilen iki telgraf14:40На матрице истины:Родословная армян и урартийская концепция (Продолжение)14:33На матрице истины:Родословная армян и урартийская концепция13:17На матрице истины ( Продолжение)13:09На матрице истины20:25К чему стремится Иран, вступая в БРИКС?16:17В Казахстане возрождают редкую породу собак12:19Дом для Матрешки13:26Sepah emissarının Gürcüstanda din adı altında fəaliyyəti19:49Белуджские сепаратисты столкнулись с проникновением исламских террористов19:35Узбекистан и Азербайджан создали Высший межгосударственный совет19:08Политические манипуляции Армении в Лачинском коридоре17:50Чем важен визит главы МИД Турции в Ирак18:47Американцы устраивают саммит с Японией и Южной Кореей против Китая, России и КНДР18:38Тайваньский вопрос: Токио посылает разнонаправленные сигналы Пекину22:44ŞEYX NƏSRULAH MARNEULİDƏ.\ALLAH SƏNƏ RƏHMƏT ELƏSİN C.MƏMMƏDQULUZADƏ19:43"Звезда Монголии". Бывшая "шестнадцатая республика СССР" дрейфует на Запад20:54В Казахстане отмечают День Абая14:41Турецкая Cengiz Holding будет строить туннель через узбекский перевал Тахтакарача13:26Роскосмос заявил о запуске ракеты со станцией "Луна-25" с космодрома Восточный18:47Игорь Волчек: Мультфильмы должны развлекать и воспитывать12:34И все равно — ашхабадец: Валерию Непомнящему — 80!18:05Более половины населения Великобритании– не христиане, а две трети жителей Лондона – представители этнических меньшинств11:11Как христианство завоевало Рим с помощью простой математики13:31В Ашхабаде прошел саммит глав Таджикистана, Туркменистана и Узбекистана21:59В Беларуси стартуют II Игры стран СНГ11:24ТIигьиржалви шаир11:15Турция может стать новым центром в энергетике18:58DİL CƏBHƏSİNƏ ƏSGƏRİ BORC18:37دریاچه اورمیه با حکومت جمهوری اسلامی احیاء نمی‌‌شود18:30Maşallah Rəzmi: Urmiya gölü İslam Respublikası hökuməti tərəfindən canlandırılmayacaq15:32Proqnozlara görə, Urmiya gölü yayın sonuna qədər tamamilə quruyacaq12:22Кишинев отстранит от должности главу Гагаузии12:14"Ось Турции" и "новая эра тюрок": тюркский мир, Турция и Центральная Азия18:25Этнографический женский костюм юга Узбекистана16:18Tehranın Azərbaycana qarşı əsassız iddiaları13:30İRAN-AZƏRBAYCAN ƏLAQƏLƏRİNİN GENİŞLƏNMƏSİNƏ KİM MANE OLUR ?09:51Президент ТРСК: Операция на Кипре предотвратила еще большую трагедию14:12Şuşalı qəhrəman İsrafil İbrahimov haqqında sənədli film çəkilir12:33‘Başkan Barzani’nin Azerbaycan ziyaretinin manevi değeri çok yüksek, bunun sonuçlarını göreceğiz’12:21Почему странам Центральной Азии нужно объединяться11:46Жапаров подписал закон о переходе госучреждений Кыргызстана на государственный язык08:58Итоги вильнюсского саммита НАТО и сбалансированная политика Турции09:59Кошки Ван – достопримечательность Турции09:16Какой будет судьба бойцов «Вагнера» в арабских странах?21:07Расширение НАТО и Япония как форпост «западного мира» в Азии18:59Язык цветов в Османской империи18:56Посол России вызван в МИД Ирана12:46HEYDƏR ƏLİYEVİN AZƏRBAYCANÇILIQ İDEYASINDA CƏNUBİ AZƏRBAYCAN12:26MILLƏT, MİLLİYYƏT, MİLLİ KİMLİK, ETNİK MƏNSUBİYYƏT, “MİLLİ” SÖZÜ22:29Dua Etme; Dilsel mi, Eylemsel mi?17:21Культура и инновации11:50В Турции стартовал 662-й турнир по масляной борьбе «Кыркпынар»11:40Астана: сияющая звезда Центральной Азии12:27В Ташкенте открываются Недели культурного наследия Узбекистана и партнерских инициатив12:07В Ташкенте открылись выставки туркестанского авангарда и Темуридского ренессанса11:54Какие выгоды несет России вступление Ирана в ШОС12:46Без приоритета на Тайнството, Църквата се превръща в хуманитарен клуб с униформени служители19:08"Каждое дерево особенное". О мире народных музыкальных инструментов Марьяна Скромблевича16:03В Туркменистане началась Неделя культуры20:54İBRAHİM PEYĞƏMBƏRİN YANLIŞI, TANRI MƏRHƏMƏTİ20:21Что стало с памятником в Хедера?20:38Талибы провоцируют конфликты из-за водных ресурсов15:58Жители Центральной Азии считают свои страны «перевалочным пунктом» для релокантов из РФ16:41“Heydər Əliyev: Azərbaycanda elm və təhsil” mövzusunda III şagird respublika konfransı keçirilib10:10Firudin İbrahimi və azərbaycançılıq12:08В Эрзуруме открылся Центр исследования турецко-армянских отношений18:48Этапы возрастной дискриминации согласно ООН16:53Каждый шестой человек сталкивается с дискриминацией по возрасту13:21О литературном творчестве Любы Юсуфовой21:19Армяно-азербайджанские переговоры отложены17:08Караимы – хранители традиций и языка в литовском Тракае17:07Античный город Силлион — важная достопримечательность Антальи14:14İranda hicabsız və hicablılar haqda əxlaq kodeksi13:59РУССКИЙ ЯЗЫК В ЦА СТАНОВИТСЯ ИНСТРУМЕНТОМ ЦИФРОВОГО БУДУЩЕГО10:19Материал российских медиаэкспертов о блокировках и шатдаунах в соседней стране18:49Пойдет ли Индия в НАТО?19:09ТРАДИЦИИ КОРЕЙСКОГО ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА В ЦЕНТРАЛЬНОЙ АЗИИ19:47İranda məsciddən qaçırlar, bizdə Xameneyiyə biət edirlər…19:34CÜMHURİYYƏTİMİZİN “OSKARI”13:22Выборы в Турции: западные СМИ и турецкие избиратели14:12Черкесы между прошлым и будущим13:59Русскоязычная коранистика досоветского периода16:02Мигрантов из Центральной Азии вновь стали массово «приглашать» на фронт, даже в мечетях08:55В Австрии в 2022 году совершено 1324 правонарушений на почве исламофобии08:47В Конье стартовала «Неделя турецкой кухни»18:53Монастырский комплекс Худавенг обладает особым значением.16:54Сохранение биоразнообразия, как фактор защиты окружающей среды16:46Саммит в Сиане, как сигнал роста влияния Китая в Центральной Азии16:42В Кыргызстане прошла неделя моды AK-Buura Fashion Week-202317:20Благодаря строительству коридора Север - Юг России избежит изоляции от Мирового океана17:06Что происходит в Гагаузии16:44Доклад Госдепа о свободе религий – инструмент вмешательства в дела Азербайджана09:59HEYDƏR ƏLİYEVƏ ARXALANAN GƏNC AZƏRBAYCANLI MÜTƏRCİM21:06ON SOME PECULIARITIES OF TALYSH DECORATIVE- APPLIED ART18:26Депортация крымских татар: не утихающая боль народа18:05Китай стремится усилить влияние в Центральной Азии21:34Azərbaycan dili haqqında 1400 il bundan qabaq Kəsra Ənuşirəvan Adilin qeydləri19:05Azərboyconi sərboz17:01Гагаузия может объявить о своей независимости16:28Etibar Əliyev_ ğurbətədə vətəni dardi kəşə şair.....20:06Cəmiyyətimizdə oğlan uşaqlarına verilən qüsurlu tərbiyə və məişət zorakılığı11:38«Media savadlılığı və qazilər: “Hansı daha təhlükəlidir: müharibə yoxsa informasiya?" adlı tədbir Bakıda davam edib09:18От Агалыка до Памира12:40Xıdır İlyas-Hıdrellez20:11Лексика нашего времени16:04Си Цзиньпин пригласил в Китай с госвизитом президента КР и еще трех стран ЦА15:37AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI MULTİKULTURALİZM SİYASƏTİNİN NÜMUNƏSİ KİMİ21:00Творчество Юнуса Эмре уже 7 веков озаряет путь человечества15:04AZƏRBAYCAN CƏMİYYƏTİNİN RƏSULZADƏ “TƏƏSSÜBÜ” və NƏRİMANOV “NİFRƏTİ” (2-ci yazı)14:48AZƏRBAYCAN CƏMİYYƏTİNİN RƏSULZADƏ "TƏƏSSÜBÜ" və NƏRİMANOV "NİFRƏTİ" ( 1-ci yazı )14:38Будущее зерновой следки17:54В Астане открылась выставка «Доспехи казахских батыров»11:43Новую конституцию Узбекистана поддержали более 90% участников референдума18:15Победителем этапа Гран-при «Формулы-1» в Баку стал Серхио Перес06:58Cənublu məşhur pedaqoq Zehtabinin də qanı molla rejiminin “vicdanındadır”...06:52В Фергане обсудили взаимодействие ж/д структур тюркских государств06:37Турецкая Республика Северного Кипра получила статус наблюдателя в ТюркПА18:24Барлас: Утверждения армян по 1915 году - самая большая ложь XX века16:39ЦСБ: в Израиле проживают 9,727 миллиона человек, 73,5% из них - евреи16:31В Иране убит известный аятолла Аббас-Али Сулеймани19:04Игра на четверых: для чего Израиль подружился с соседями Ирана18:40Семья из Турции ухаживает за собакой, разбудившей хозяев за минуты до землетрясения17:12Iran deputatının Azərbaycana məsləhət verməkliyi17:05İRANIN AZƏRBAYCANA QARŞI İDEOLOJİ FƏALİYYƏTİNİN MƏRHƏLƏLƏRİ17:40Доклад Сената Канады: исламофобия глубоко укоренилась в стране12:44Goranboyda “Hansı daha təhlükəlidir: müharibə, yoxsa informasiya?" adlı layihə çərçivəsində qazilərlə görüş keçirilib.13:59Россия делает ставку на многополярный мир и выход из изоляции12:36“Hansı daha təhlükəlidir: müharibə, yoxsa informasiya?" adlı layihə Yevlaxda davam edib.10:14Запущен процесс по ликвидации Молдовы09:26“Hansı daha təhlükəlidir: müharibə, yoxsa informasiya?"08:17TPAO: Черноморский газ начнет поступать в дома в Турции в мае08:21Католики всего мира празднуют Пасху08:07«Шма Исраэль»08:00CƏNUBİ AZƏRBAYCAN SEPAHIN HƏDƏFİNDƏ10:37İlaxır çərşənbədir, il tamam olur16:57Зачем Грузии закон об "иноагентах"? Аргументы сторонников и противников15:58KARMA və SEÇİM AZADLIĞI!09:35Azerbaijan envoy to Israel: You cannot use our airfields to attack Iran09:13Avestanın "Videvdat" bölümünün Azərbaycan dilinə tərcüməsinin təqdimatı olub18:20Мидраш Раба. Эстер Раба17:36Русское евразийство и его восточноевропейские аналоги 100 лет назад и сейчас (на примере Венгрии)17:24«Разрубленная книга» и Надир-шах17:08Новая стратегия России в ЕАЭС15:31Tehran’s 'new old fear': Southern Azerbaijan wants independence18:25Yel çərşənbəsi- Yelli çərşənbə18:20Как будут развиваться события в Приднестровье11:37Веха в истории Азербайджана: Мамед Эмин Расулзаде15:22Интернет породил опасные фобии у людей15:02“Doğru üskü” gəldi çatdı14:53В Молдавии утвердили румынский язык как государственный09:00Haputlar16:19О некоторых особенностях устного народного творчества талышского народа.15:16Время Красного Дракона. возрастающая роль Китая в мировой политике11:27Генсек ТЮРКСОЙ провел встречи в Узбекистане12:59Modificarea formei capului/craniului Tn Caucazul de Sud si Orientul Apropiat in perioada tarzie a epocii bronzului - perioada timpurie a epocii fierului. Date arheologice si antropologice19:261905-1906-جی ایللر کوتلوی قیرغین‌لار18:47THE KHOJALY MASSACRE: THE BLOODIEST AND MOST FEARSOME TRAGEDY OF HUMAN HISTORY19:46Узбекистан признан самой гостеприимной страной на постсоветском пространстве15:06РУССКИЙ ЯЗЫК В КИРГИЗИИ ОСТАЕТСЯ СОЦИАЛЬНО ПРЕСТИЖНЫМ13:21قتل عام خوجالی: وحشتناکترین و خونین ترین فاجعه بشریت13:13Futbol’un Tarihcesi ve Divânü Lügati’t-Türk12:56Hocalı soykırımı: insanlık tarihinin en kanlı ve en korkunç trajedisi12:37مذبحة خوجالي: أخطر مأساة في تاريخ البشرية12:25Ходжалинский геноцид: самая кровавая трагедия ХХ века12:17İRANIN SAXTA TARİXİ14:43Dil və Ana dili haqqında düşüncələr10:21Kак скоро Таджикистан и Кыргызстан завершат пограничный спор16:24Azərbaycanın Qüzeyində və Güneyində Çərşənbə axşamları09:25ОДКБ и интеграционная безопасность евразийского пространства17:45Разоблачена команда хакеров, вмешивавшихся в выборы18:01BİR QRUP TƏBRİZLİ TƏRİF EŞİTMƏK ÜÇÜN RƏHBƏRİN HÜZURUNA GEDİR12:16Критикуя Украину, Венгрия идет в тюркский мир19:05Некоторые знаменитые эпитеты имама Али (а)19:02Азербайджанский актер-христианин продублировал фильм об Имаме Али на русский язык (ВИДЕО)18:36Как живут потомки согдийцев в труднодоступном ущелье Таджикистана19:58Четвероногие герои: Собаки, которые помогают спасать людей из-под руин в Турции11:31Налёт БПЛА Bayraktar AKINCI ve Bayraktar TB2 в зоне бедствия превысил 1,2 тыс. часов10:24დამტვრეული მანქანით, მაგრამ სუფთა გულით – აზერბაიჯანელი ახალგაზრდა თურქეთის დასახმარებლად
САМОЕ ЧИТАЕМОЕ
  1. Дом для Матрешки
  2. Более половины населения Великобритании– не христиане, а две трети жителей Лондона – представители этнических меньшинств
  3. Игорь Волчек: Мультфильмы должны развлекать и воспитывать
  4. В Беларуси стартуют II Игры стран СНГ
  5. И все равно — ашхабадец: Валерию Непомнящему — 80!
  6. Турецкая Cengiz Holding будет строить туннель через узбекский перевал Тахтакарача
  7. В Казахстане отмечают День Абая
  8. ТIигьиржалви шаир
  9. "Звезда Монголии". Бывшая "шестнадцатая республика СССР" дрейфует на Запад
  10. Турция может стать новым центром в энергетике
  11. Sepah emissarının Gürcüstanda din adı altında fəaliyyəti
  12. Как христианство завоевало Рим с помощью простой математики
  13. В Ашхабаде прошел саммит глав Таджикистана, Туркменистана и Узбекистана
  14. Белуджские сепаратисты столкнулись с проникновением исламских террористов
  15. На матрице истины ( Продолжение)
  16. Американцы устраивают саммит с Японией и Южной Кореей против Китая, России и КНДР
  17. Тайваньский вопрос: Токио посылает разнонаправленные сигналы Пекину
  18. Политические манипуляции Армении в Лачинском коридоре
  19. На матрице истины
  20. Туранские пустыни включены в список Всемирного природного наследия ЮНЕСКО
  21. Узбекистан и Азербайджан создали Высший межгосударственный совет
  22. Президент Алиев принял министров тюркских государств
  23. Роскосмос заявил о запуске ракеты со станцией "Луна-25" с космодрома Восточный
  24. ŞEYX NƏSRULAH MARNEULİDƏ.\ALLAH SƏNƏ RƏHMƏT ELƏSİN C.MƏMMƏDQULUZADƏ
  25. Чем важен визит главы МИД Турции в Ирак
  26. 31 Ağustos günü çekilen iki telgraf
  27. К чему стремится Иран, вступая в БРИКС?
  28. Карстовые воронки в Турции: причины их возникновения
  29. Ильхам Алиев рассказал о новой сфере сотрудничества между Азербайджаном и странами Центральной Азии
  30. В Казахстане возрождают редкую породу собак
  31. На матрице истины:Родословная армян и урартийская концепция
  32. На матрице истины:Родословная армян и урартийская концепция (Продолжение)
  33. В столице Татарстана продолжается фестиваль мусульманского кино
  34. İmadəddin Nəsimi haqqında İranda tədqiqatlar
  35. Türk-Japon diplomasisinin miladı: Ertuğrul Fırkateyni
  36. В Кыргызстане пройдет Конгресс «История тюркских государств»
  37. Веха турецко-японской дипломатии: фрегат «Эртугрул»
  38. В Баку состоялось праздничное мероприятие, посвященное еврейскому Новому году
  39. Азербайджанцы Молдовы выступают против минного терроризма Армении
  40. В Евлахе завершилась встреча представителей властей Азербайджана и армянских жителей Карабаха
ОПРОС

Где будете встречать Новый год?


 
«    Sentyabr 2023    »
B.e.Ç.a.ÇC.a.CŞB
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
252627282930 
ГАЛЕРЕЯ