İnqilabçılar diyarı İran

Foto: middle-east-online.com

Vidadi Mustafayev

İranda 1mart 2024-cü il tarixində 12-ci çağırış parlamentə keçiriləcək seçki kampaniyasının qızğın çağıdır.Doğrudur,hələ deputatlığa kimin namizəd olacağı bəlli deyil,lakin siyasi qüvvələr artıq birləşmək- ayrılmaq prosesi yaşayırlar. Hazırki hakimiyyətdə təmsil olunan, onu müdafiə edən qüvvələrin rəhbərləri birlik,vəhdət adı ilə çıxış etsələr də, hər bir kəs öz gələcək siyasi karyerasını qorumaq və ya daha yüksəklərə qalxmaq üçün sadiq insanları öz ətrafında birləşdirmək üçün ciddi səy göstərirlər.

İranda seçki kampaniyasına15 mordad1402\ 6 avqust 2023-cü il tarixində start verilmiş,16 mordad\7 avqustda gələcək namizədlərin ilkin qeydiyyatı başlanmış və bir həftə ərzində ( ilkin qeydiyyata bir həftə vaxt verilir),22mordad\13 avqusta qədər elektron qaydada 42627 nəfər adını qeyd etdirmişdir.

Əslində seçki kampaniyası 27 mehr\19 oktyabrda başlanmışdır.Belə ki ilkin qeydiyyatdan keçənlər məqsədlərinin ciddi olduğunu göstərmək üçün bir həftə ərzində(27 mehr-3 aban1402\19-25 oktyabr 2023) deputatlığa namizədlərdən tələb olunan sənədləri elektron qaydada təqdim etməli idilər. Həmin mərhələdə 24829 nəfər qeydiyyatdan keçmişdir.

Daxili işlər nazirliyiin nəzdində fəaliyyət göstərən seçki komissiyaları 15 gün ərzində(4-18 aban1402\26 oktyabr-9 noyabr 2023) sənədlərin yoxlanmasını həyata keçirmiş və nəticədə qeydiyyatdan keçənlərin 28%-nin (təqribən 7 min nəfər) namizədliyini rədd etmişdir.Namizədliyi rədd edilənlərdən 5288 nəfəri Seçki qanununa əsasən 4 gün ərzində(21-24 aban 1402\12-15 noyabr 2023) qərardan şikayət ərizələri ilə müraciət etmişlər.

Qeydiyyt işində son söz Nigəhban\ Mühafizlr Şurasının təşkil etdiyi vilayət və Mərkəzi Nəzarət komissiyalarının səlahiyyətindədir.

Həmin komissiyalar25 aban 1402\\16 noyabr 2023-cü il tarixindən səlahiyyətlərin( səndlər və digər əlavə məlumatlar) yoxlanılmasına başlamışdır. Həmin yoxlamalar üçün qanun 50 gün vaxt ayırır. Başqa sözlə, deputatlığa namizədlırin son siyahısı 4yanvar 2024- cü il tarixində məlum olacaqdır.Doğrudur,həmin komissyaların qərarından da şikayət hüququ var,lakin onun çox cüzi təsiri ola bilir.

Məsələn 2021-ci ildə prezident seçkilərində səlahiyyətlərin yoxlanmasında Nigəhban Şurasının qeyri dəqiqliyi haqqında İranın İnqilab rəhbəri şəxsən xəbərdarlıq etsə də, qəbul olunmuş qərara heç bir təsir göstərmədi.

Sözün qısası, kimin namizədliyinin təsdiq edilməsi bu gündən (28 noyabr) 37 gün sonra məlum olacaq.

Bunula belə, siyasi partiyalar,onların birləşdiyi koalisiyalar, cəbhələr artıq öz namizədlırini müəyyən etmək məsələsi ilə ciddi məşğul olurlar.

Həmin hərəkətlilik yalnız özünü inqilabçı adlandıran mühafizəkar\fundamentalist cinahda göstərir.

Belə ki, 2009-cu ildə prezident seçkilərində saxtakarlığa yol verildiyinə görə hakimyyətə qarşı geniş etiraz aksiyaları təşkil edən İslahat adlandırılan cəbhə güclü repressiyalara məruz qalaraq demək olarki, siyasi proseslərdən uzaqlaşdırıldı. Həmin tendensiya daxili və xarici səbəblərdən yarı islahatçı,yarı mühafizəkar siyasətçi olan Həsən Ruhaninin 2013-cü ildə orezident seçilməsi ilə nisbətən zəifləsə də, onun prezidentliyinin ikinci mərhələsində(2017-2021) yenidən geniş vüsət aldı.Sonuncu 11-ci parlament seçkilərində islahatçı adlanan cinahın nümayəndələri seçkilərdə demək olar ki,iştirak etmədilər.Eyni hal 2021-ci ildə prezident seçkilərində də təkrar olundu.Bununla da mühafizəkarların hakimiyyət üzərəndə mütləq monopoliyası bərqərar oldu.

Hazırki ,12-ci çağırış parlament t seçkilərində də İslahatçı adlandırılan qanad demək olar ki, heç bir fəallıq göstərmir.İslahatçı kimi tanınan ayrı-ayrı şəxslər ilkin qeydiyyatdan keçmişdilər,lakin onların sonrakı taleyi məlum deyil.

Əsas siyasi meydan mühafizəkarların ixtiyarına verildiyindən onların vahid cəbhədə birləşməsi,yəni vahid siyahı ilə çıxış etməsi qeyri mümkündür.İslahatçıların meydanda olmaması siyasi rəqabətin mühafizəkar cəbhənin daxilinə keçməsini zəriri edir.İndi hansı cinahın,qanadın qələbəsindən deyil,eyni cəbhə daxilində hansı qruplaşmanın üstünlük qazanacağından danışmaq olar.

Artıq həmin qruplaşmalar haqqında məlumatlar geniş yayılmağa başlamışdır.

Onlardan bir neçəsini adını qeyd etmək vacibdir.

1.MƏBNA-Məcməe bidariye niruhaye enqelabi- İnqilabi qüvvələrin oyanışı assosiasiyası

Əsas fiqurlarıParlamentin hazırki spikeri M.B.Qalibaf, Prezidentin müavinlrindən biri, 16 il Sepahın (İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusu) komndanı olmuşM.Rezai və Fars dili və ədəbiyytı akademiyasının prezidenti,Rəhbrin qudası H.Adel və başqalarıdır.

2.ŞANA-Şuraye etelafe niruhaye enqelab-İnqilab qüvvəlrinin koalisiyası şurası

3.CƏMNA-Cəbheye mərdomiye niruhaye enqelab-İnqilb qüvvələrinin xalq cəbhəsi

4.Cəbheye təhəvvolxahan enqelabi-İnqilabi dəyişikliklər tərəfdarları cəbhəsi

5.Cəmiyyəte rəhpuyane enqelabe eslami-İslam inqilabı ardıcılları cəmiyyəti

Beləliklə,290 parlament kürsüsü uğrunda mübarizəni ancaq inqilabçılar aparacaq.

İran liderinin İranda Rəhbəre enqelabe eslami\İslam inqilabı rəhbəri adlandırıldığını nəzərə alsaq, Ali hakimiyyətdə ,hökumətdə, parlamentdə ancaq inqilabçıların olduğunu nəzərə alsaq, sorşula bilər ki,görəsən İranda inqilab hansı qüvvəlırə qarş davam edir.Tez-tez baş verən iğtişaşları nəzərə alsaq, güman etmək olar ki, inqilabçıların ən böyük düşməni xalqdır.Lakin sonuncu prezident seçkilərindən sonra təşkil olunan hökumət ilk gündən XALQ hökuməti adlandırıldığından deyə bilərik ki,inqilabçıların düşməni xalq deyil.

Burada Məhmməd Rza Pəhləvinin 1960-cı illərdə başlatdığı Şah və xalq inqiabı yada düşür.İndi də xalqla inqilabçı hökumətin birliyi yaranmışdır.Şah hakimiyyətindən fərqli olaraq İslam hakimiyyəti ilk gündən İranda bitməyən inqilaba rəhbərliyi davam etdirir.

Bəlkə,inqilabçıların əsas düşməni islahatçılardır.Yox.Çünki islahatçılar bu rejimin və siyasi sistemin yetirməsi olduğundan yalnız sistem mövcud olduğu vaxt mövcud ola bilər.Onlar sistemi devirmək deyil, orada daha geniş şəkildə təmsil olunmaq haqqında düşünürlər,Başqa sözlə, islahatçılar mühafizəkarların barışmaz düşməni yox, sistemdaxili rəqibləridir.

Bəlkə inqilabçıların qəzəbi xüsusi mülkiyyət sahiblırinə qarşı yönəlib və onlara qarşı birıləşiblər.Bu da ağla batan deyil,çünki 30 ildən çox Özəlləşdirmə siyasəti həyata leçirilsə də, əksər istehsal və digər sahələr üzərində dövlət mülkiyyəti hakimdir.

Bundan əlavə, deyilənlərə görə İran iqtisadiyyatının 2\3-i Sepahın əlində cəmləşib,Sepahın da vəzifəsi inqilabı qorumaqdır.Sepah da həm inqilabı, həm də onun mülkiyyətini göz bəbəyi kimi qoruyur.

Əks inqiab qüvvələrini müəyyən etmək, deysən, böyük problemə çevrilir.

2022-ci il iğtişaşlarını nəzərə alsaq, deyəsən inqilabçı qüvvələr mədəni azadlıqlar tələb edən gənc oğlan və qızlara qarşı əməlli başlı birləşmişlər.Hər halda bu sual açıq qalır.

Göründüyü kimi, İranda seçki kampaniyasında iştirak edən əsas qüvvələr özlərini inqilabçı adlandırırlar.Həmin inqilabçılar da cəmiyyətin iqtisadi,siyasi ,mədəni elitasından ibarətdir.Belə vəziyyət heç bir İnqilab nəzəriyyəsi ilə izah oluna bilməz ki,İranda vardır.

Amma həmişə olduğu kimi, iranlılar bu dəfə də öz incə məqsədlərini İNQİLAB ritorikası altında gizlədə biliblər.Belə ki, burda qeyd edilən 5 birlik,cəbhə,cəmiyyətdən yalnız biri İslam inqilabı ifadəsi işlətmşdir,digərləri sadəcə inqilab terminindən istifadə etmişlər.Bu, yəqin, o deməkdir ki, onlar bu gün hakimiyyəti müdafiə edən inqilbçılar kimi özlərini təqdim edirlərsə,sabah həmin hakimiyyəti devirən inqilabçı şərəfinə nail ola bilərləır.Doğrudn da, onlar real omasa da, potensial inqilabçıar ola bilərlər.

Pəhləvi rejiminin devrilməsindən o qədər də çox vaxt keçməyib,amma təcrübəsini unutmaq və təkrar etmək olmaz.

İNQİLABÇILAR, İRƏLİ!!!