Ethnoglobus » КОНФЕРЕНЦИИ » Salamankadan salamlar “Azərbaycan” paneli. (2-ci yazı).

Salamankadan salamlar “Azərbaycan” paneli. (2-ci yazı).

image
Solmaz Rüstəmova-Toqidi, Professor


Amerikalı iranşünas,  professor Janet Afari 1905-1911-ci illər İran Məşrutə inqilabı haqqında fundamental əsərin müəllifi olmaqla, hələ bu tədqiqatında İran inqilabına böyük diqqət yetirmiş “Molla Nəsrəddin” jurnalına ayrıca fəsil həsr etmiş, sonralar bu fəsil müstəqil əsərə çevrilmişdi.  Hazırda  kitab şəklində nəşr olunur. “Molla Nəsrəddin” jurnalına, təbii ki, daha çox İranla bağlı yazılara, bu ciddi maraq Janet xanımı  beynəlxalq konfranslarda dəfələrlə həmin mövzuda çıxışlara sövq etmişdi. Hələ 2000-ci ildə ABŞ iranşünaslarının öz təşkilatı - MESA-nın Florida ştatında  keçirilən növbəti konqresində isə Janet Afəri “Molla Nəsrəddin” haqqında ayrıca panel təşkil etmiş, Tadeuş Svyatoçovski başda olmaqla Amerika azərbaycanşünaslarının iştirak etdiyi bu panelə Bakıdan da alimlər dəvət olunmuşdu.  1997-ci ildən  Bakıdan tanıdığım Janet xanımın dəvəti ilə mən də bu konfransda “Molla Nəsrəddin”in Sovet dövrü haqqında məruzə ilə çıxış eləmişdim. Beləliklə, Janet xanımı bizim bu məşhur jurnalımızın xarici elmi dairələrdə əsl təbliğatçı hesab etmək olar. İranşünasların XIII beynəlxalq konqresində də təşkilatçısı olduğu paneldə həm  özü, həm də İrandan olan tədqiqatçı Zəhra Kazemi  məruzələrini “Molla Nəsrəddin” jurnalına həsr etmişlər.


    Salamankada başlayan beynəlxalq elmi məclisin elə ilk gününə təyin edilmiş və  “XIX-XX əsrlərdə Rusiya və Transqafqaz arasında  ədəbi və mədəni mübadilə” adlandırılmış panelə  onlayn vasitəsilə qoşulan Janet xanım  qonaqlarını  salamladıqdan və təqdim etdikdən sonra ilk sözü Nigar Gözəlovaya verir. “Bəhmən Mirzənin böyük kitabxanası Azərbaycan Əlyazmaları institutuna necə düşmüşdür" adlı  məruzəsində  Nigar xanım Qacarlar sülaləsini Çar Rusiyası, Cənubi Qafqaz və Azərbaycanla bağlayan şahzadə Bəhram Mirzə (Fətəli şahın nəvəsi, Abbas Mirzənin oğlu) və onun böyük ailəsi, eləcə də bu tarixi şəxsiyyətin Azərbaycan dilindəki əlyazmalarına haqqında danışır. Bəzi mübagisəli görünən məsələlərə aydınlıq gətirir. Məruzə slayd formatında görüntülərlə müşayiət olunur. Bu təqdimatın ən mühüm nöqtəsi, zənnimcə,  Bəhmən Mirzənin Qarabağdakı həyatı və Şuşadakı evinin işğaldan əvvəlki və sonrakı şəkillərinin müqayisəli nümayişidir.
   Paneldə iştirakçılardan əlavə 20-30 nəfər arasında dinləyici var. Bu,  yaxşı göstəricidir. Çünki eyni binada həmin vaxtda 11 panel işləyir və dinləyicilər əvvəldən seçdikləri məruzələrə qulaq asmaq üçün otaqları gəzməli olurlar. Janet xanım suallar hissəsini sona saxladığından Nigara və digər məruzəçilərə suallar verilmir.


  Daha sonra amerikalı gənc tədqiqatçı Kelsey Rise “Mirzə Ələkbər Sabir- həyatı və axirəti:....” mövzusunda olduqca maraqlı məruzə edir. Bizim üçün yeni bir söz deməsə də bəzi yanaşmaları fərqlidir. Burada qeyd edim ki, panelin başlığına çıxarılmasa da bütün məruzələrdə İran mövzusu əsas xətdir və Sabir haqqında böyük məhəbbətlə danışan Kelsi də diqqəti onun İranla bağlı satirik şerlərinin təhlilinə həsr edir. 2 dəfə Azərbaycan olmuş, bizim dildə bir az danışan bu gənc xanım olduqca səmimi, gülərüz, mehriban, ünsiyyətə tam açıq bir insandır. Məruzəsini Sabirin Azərnəşr tərəfindən 1922-ci ildə Bakıda nəşr olunmuş “Hop-hopnamə”si üzərində qurub. Bu kitabı ilk dəfə bizim Milli kitabxanada, daha sonra Prinston Universitetinin kitabxanasında görüb. Sabirin məhz Sovet dövrü daha geniş tanındığı və təbliğ olunduğu fikrindədir. Arada bir “proletar şairi” kəlməsini də işlədir. Məruzəsini Sabirlə bitirmir, 1941-ci ildə Sovet qoşunları ilə birgə İran Azərbaycanına daxil olmuş Sovet Azərbaycanı ziyalıları qrupunun yerli azərbaycanlı ziyalılar ilə əməkdaşlığından, xüsusilə Süleyman Rüstəmin bu sahədə fəaliyyətindən,  yeni “kəşf edilmiş”  Mirzə Əli Möcüzün satiralarına Sabirin təsirindən və s. bəhs edir.    
   Kelsidən sonra Janet xanım Afəri “Molla Nəsrəddin” və Transqafqazda iranlı diaspora icması” mövzusunda məruzəsini təqdim edir. Jurnal, onun naşirləri və əsas istiqamətləri haqqında ümumi məlumat verdikdən sonra Bakının neft mədənlərində işləyən, ən aşağı, ən hüquqsuz zümrə sayılan, istər İran məmurları, istər yerli sahibkarlar tərəfindən  hər addımda haqqı tapdalanan iranlı fəhlələrin acınacaqlı vəziyyətinin  “MN” jurnalı səhifələrində mütəmadi  və olduqca dəqiq əks olunduğunu vurğulayır. Məruzəçi jurnalın bu mövzuya, eləcə də ümumən İrana, Məşrutə inqilabına  böyük marağını onun naşirinin və ümumən o dövr Qafqazın yerli ziyalı-müsəlman mühitinin İrana bağlılığı ilə izah edir.
   Janet xanımdan sonra daha iki məruzəçi xanım onlayn vasitəsilə İrandan panelə qoşulurlar. Zəhra xanım Kazemi  “Molla Nəsrəddin” satirası və İran Məclisi” mövzusunda məruzə edir.  Əslində irəli sürülən fikirlərə görə çox ciddi tədqiqat sayıla biləcək bu məruzə, “MN” jurnalının İran Məclisi və xüsusilə onun İran Azərbaycanından olan üzvlərinə, eləcə də Təbriz Əncüməninə (Məşrutə inqilabın gedişində yaradılmış yerli özünüidarə qurumu) kəskin tənqidi münasibəti üzərində qurulub. “MN”-nin İranda qanun və konstitusiya anlayışlarının düzgün formalaşmadığı, “İran Konstitusiyası” planının dini anlayışlar və İran-islam mədəniyyəti ilə eyniləşdirildiyi, eləcə də ruhanilərin Parlamentdə aparıcı rolu və Təbriz Əncüməninin  fəaliyyətinin tənqid obyekti olması  kimi  fikirlər jurnalın gətirilən hər hansı iqtibas və nümunələrlə əsaslandırılmır. Məruzəçi son nəticədə “MN”-nin bütün bu arqumentlərini satirik şəkildə ifadə etməklə iranlıların Məclisi və Təbriz Əncümənini özlərinin “ümid evi” hesab etməkdə yanıldıqları kimi mövqeyini xüsusi  vurğulayır.  Bu ciddi təhlilin  doğurduğu sualları özüm üçün dəqiqləşdirirəm.
   Nəhayət sonuncu məruzə - İranlı tədqiqatçı Elham xanım Məlekzadənin “İran Tudə Partiyası və İranın Sovet İttifaqı ilə mədəni əlaqələri” mövzusunda çıxışının ümumiyyətlə informatik xarakter daşımaqla özündə bir sıra ziddiyyətli məqamları ehtiva etdirdiyi göz qabağındadır. Bir tərəfdən 1940-50-ci illərdə İranın yüksək hakim dairələrinin SSRİ ilə mədəni əlaqələr qurmaq üçün yaratdığı rəsmi qurumlar, onların İranın görkəmli elm, ədəbiyyat, incəsənət xadimlərindən ibarət üzvləri, Sovet səfirliyi və mədəniyyət naziri səviyyəsində yüksək dövlət məmurları ilə əməkdaşlığı haqqında məlumatlar verilir, digər tərəfdən yenicə yaradılmış İran Tüdə (Xalq) Partiyasının sanki bütün bu əlaqələrə yüksək təsir etmək imkanlarından  bəhs edilir. Məruzə çox ümumi mühakimələr üzərində qurulub.
   Məruzələr bitib, Janet xanım vaxtın azlığından diskussiyalar olmayacağını bildirərək panelə yekun rəy bildirmək üçün sözü mənə verir. Bu  panelin təşkilinə və bizləri dəvət etdiyinə görə Janet xanıma təşəkkür etdikdən sonra əvvəlcə məruzəçilərə nəzərdə tutduğum suallarımı verirəm. Qeyd edım ki, Janet xanımın təşəbbüsü ilə iştirakçılar öz məruzələrinin 3-5 səhifəlik xülasələrini tanış olmaq üçün əvvəlcədən mənə göndərmişdilər. Bu iş konfransın açılışına cəmi 1-2 gün qalmış görülsə də,  hər halda yol qabağı onlarla tanış ola bilmiş, ümumi təsəvvürüm yaranmışdı. Amma indi eşitdiklərim suallarımı xeyli artırıb. Təəssüf ki, bu haqda daha geniş yazmaq imkanım yoxdur. Amma ilk sualımı elə sonuncu məruzəçiyə verdikdə ilk xoşagəlməz məqam açıqlanır: SSRİ-nin əslində çox böyük ölkə - 15 respublikadan ibarət olduğu, və İranın da öz tarixi-mədəni ənənələri nəzərə alınarsa bu ölkənin konkret olaraq hansı Sovet respublikası ilə, hansı məsələlər üzrə, hansı tədbirlər keçirdiyinə dair konkret nümunələr göstərmək xahişimə Elham xanım heç bir cavab verə bilmir. Sovet Azərbaycanının, Orta Asiya sovet respublikalarının bu əlaqələr sistemində olub-olmadığı sualı da cavabsız qalır. Tudə partiyasının bu əlaqələrin yaranmasında və inkişafında təsirinə dair sonrakı suallarım və məruzəçinin müddəalarını təkzib edən arqumentlərim üzərində dayanmağa isə artıq ehtiyac görmürəm. İranlı xanım pərt olub, məruzənin ayrı-ayrı faktlar yığını olduğu, mövzunun tədqiq edilmədiyi kimi “təəssüfümün” arxasında duran qiyməti anladığı məlumdur.    
   Amma daha ciddi mükalimə hələ qabaqda - Zəhra Kazemi ilə imiş. Zəhra xanımın məruzəsində bir neçə məqamlara, o cümlədən “MN” jurnalının İran məclisi və Təbriz Əncüməni haqqında əsas  fikirlərinə diqqət çəkirəm. Daha sonra “Molla Nəsrəddin” deyərkən hər halda ümumən bir məcəllədən söhbət getdiyi nəzərə çatdırmaqla, Zəhra xanımdan xahiş edirəm  ki, bu səviyyədə ciddi tənqidi fikirlər söyləmiş konkret müəlliflərin 1-2-nin adlarını çəksin. Elham xanımdan fərqli olaraq, Zəhra xanım guya nəsə desin, amma mən  sualımı təkrar açıqladıqdan sonra   nəhayət etiraf edir ki,  cavab verməyə çətinlik çəkir. Bununla belə  dayanmır, sualımı hər halda "cavablandırmağa" çalışır. Əvvəlcə bu müəlliflərin yəqin ki, "iranlı" olduqlarını, mənim israrla “ad” istəyimdən sonra isə, mümkündür ki, “iranlı” olmadıqlarını bildirir, daha sonra “Əzim Əzimzadə, Sabir” adlarını çəkir. Bu “adların” kimliyini ona anladandan sonra da nələrsə deyir. Ona “kömək” etmək istəyirəm və “iranlı” olmayan, lakin həmin dövr İran Məclisinə dair ən ciddi təhlil-tənqidi məqalələrin konkret bir müəllifini – “İrane-nou” qəzetinin təsisçisi Məhəmməd Əmin Rəsulzadəni tanıyıb-tanımadığını soruşuram. Deyir ki, tanıyır, amma indi “MN”-dən danışdığı üçün dərinə  getmək istəmir. Mən də əgər bu mövzu üzərində təhqiqatını davam etdirərsə “MN” jurnalı və “İrane-nou” qəzetinin Cənubi Qafqazdan olan azərbaycanlı müəlliflərinin İran Məclisinə dair fikirləri arasında bir paralel aparmağı təklif edirəm.  Susur. Bu xanımın nəinki İran məclisinin aynası olmuş "İrane nou"qəzeti, deyəsən heç "MN" jurnalını belə oxumadığı aydın olsa da onun inadı qarşısında hər halda öz əsas sualımı vermək istəyirəm. “Molla Nəsrəddin”in İran məclisi, Təbriz Əncüməni, İran azərbaycanlılarının İran məclisindəki rolu, və ümumən İran və Məşrutə inqilabı mövzusuna bu qədər dərin marağının, eləcə də  Parlamentarizm və İran Məclisi haqda bu qədər sərt, tənqidi fikirlərinin  haradan qaynaqlandığını soruşuram. Və burada Zəhra xanımın dili açılır, necə açılır. Ən qısa şəkildə: çünki İran onların, yəni molla nəsrəddinçilərin və cənubi qafqazdakı əhalinin vətənidir, bu ölkə onlara doğmadır, Mirzə Cəlil naxçıvanlı idi, atası İrandan gəlmişdi və Naxçıvan da İranın bir parçası idi və s., və s. Təşıkkür edərək, “aydındır” deyib bu xanımın sözünü kəsmək, deyilənlər haqda öz fikirlərimi bildirmək istəyirəm, ilk dəqiqələrdə alınmır.


Narahatlığı üzündən görünən Janet xanım söhbətə qarışmalı olur, iranlı həmkarını susdurur və mənə "davam etməyi" buyurur. Bu “Zəhra xanım” məsələsinə daha qayıtmayaraq ümumən eşitdiyim bütün məruzələrdə yanlış bildiyim (çıxışımı daha rahat olsun deyə farsca edirəm,  iranşünasların konqresi ingilis dilli olsa da fars dili də  qəbulediləndir) bir məqama diqqət çəkirəm. Bu zaman  “iştibah” – “səhv” kəlməsini işlədirəm, və hiss edirəm ki, dinləyicilər son dərəcə diqqət kəsiliblər. 
      Əvvəlki məruzələrdə də (iranlı xanımlardan başqa Janet Afərinin özünü   və qismən Kelsi Risi də nəzərdə tuturam) “Molla Nəsrəddin” jurnalının İran azərbaycanlılarının irsinin bir hissəsi olduğu müddəasından tutmuş, Sabirin İrana həssas münasibətinə dair fikirlərin kökündə  hər iki Azərbaycanın İranla müştərək tarixi olduğu faktı danılmadan, hər halda sözü gedən dövrdə - XIX-XX əsrin əvvəllərində artıq Qafqaz Azərbaycanının və bu məkanda yaşayan azərbaycanlıları öz cənublu soydaşlarından fərqləndirməyin zəruriliyini vurğulayıram. 100 ilə yaxın bir dövrdə Rusiya imperiyasının bir tərkib hissəsi olmaqla bu ölkədən və onun vasitəsi ilə Qərbdən gələn qabaqcıl, demokratik, inqilabi fikirlərə daha açıq olan Qafqaz azərbaycanlı ziyalısı artıq yeni tip düşüncə daşıyıcısıdır. “Molla Nəsrəddin” də heç bir halda “İran hadisəsi” deyildir. Məruzələrin mövzusu İranla bağlı olsa da, bu jurnalın yalnız İran deyil, Rusiya inqilabı və Osmanlıda  “gənc türklər” hərəkatına da eyni dərəcədə diqqət göstərdiyi, ümumən bütün Şərq dünyasına və müsəlmanların ictimai, siyasi, mədəni durumuna, İslam dinindən başlamış, Azərbaycan dili məsələsinə qədər çox geniş mövzular  qaldırdığı və insanları düşünməyə vadar etdiyi üçün “Molla Nəsrəddin” bu qədər şöhrət qazanmış və geniş arealda tanınmışdır. Bu jurnalı elmi gündəmə gətirdiyi üçün və ümumən onunla bağlı bütün tədqiqatlarına görə Janet xanım Afəriyə bir daha, həm də Azərbaycan alimi kimi təşəkkürümü bildirirəm. Bu sözləri  geriyə boylanaraq , ekranda Janet xanıma birbaşa müraciətlə deyirəm. Janet xanım sakit, zənnimcə bir qədər gərgin  təbəssümlə cavab verir. Mənim çıxışım boyu Janet xanımın reaksiyasını müşahidə edən Nigarın qənaətinə görə bu gərginliyə səbəb  mənim sərt rəyimdən  deyil, dəvət etdiyi iranlı xanımların bu qədər hazırlıqzıs olduqlarından qaynaqlanır.   


    Daha sonra Kelsinin Sabirlə bağlı bəzi fikirlərinə də münasibət bildirirəm, onun hələ öz vaxtında "MN"- dəki satiraları ilə kifayət qədər tanındığı,"Hophopnamə" hələ Sovetlərə qədər Abbas Səhhət tərəfindən nəşr edildiyi, Sabir satirasının hədəflərinin çox geniş olduğu, və nəhayət, Sovet  Azərbaycanında həqiqətən ona çox yüksək qiymət  verilməsində, ilk abidənin məhz Sabirə qoyulmasında  müəyyən qədər ideoloji baxımdan faydalanmaq  məqamının da varlığı nəzərə alınmaqla Sabirin bununla belə hətta Sovet dövrü də heç də "proletar" deyil, məhz "milli" şair kimi geniş tədqiq edildiyini vurğulayıram. Kelsi başının hərəkəti və gülər üzü  ilə mənimlə tam razılaşdığını bildirir. 
  Çıxışımı Nigarın  məruzəsinə münasibətlə bitirirəm. Belə ki, Qacarlar nəslinin öz taleyini Rusiya İmperiyası və Qafqaz Azərbaycanı ilə bağlamış bir qolu - Bəhmən Mirzənin və onun məşhur hərbçi övladlarının timsalını   həm də İran və Qafqaz Azərbaycanı məsələsində yuxarıdakı müddəalarıma konkret nümunə kimi gətirirəm.  Bəhmən Mirzə Qacarın oğul və nəvələrindən 18 nəfərin  Rusiya ordusunda xidmət etməklə ən yüksək  rütbələrə  yüksəlməsi, daha sonra Azərbaycan Cümhuriyyəti ordusunun təşəkkülündə iştirakı  artıq İrandan qoparaq  yeni bir statusda azərbaycanlı obrazının yaranmasının göstəricisidir. Digər misallar da çəkməklə  artıq bizim Azərbaycanın mövcudluğu ilə barışmaq vaxtının çoxdan yetişdiyini elmi şəkildə əsaslandırıram. 


     Sonra  Bəhmən Mirzənin Rusiya təbəəliyinə keçərkən vaxtilə öz yeni iqamətgahı üçün Qarabağı seçdiyini, burada  özünə yurd saldığını vurğulamaqla dinləyicilərdən bayaq Nigar Gözəlovanın  təqdimatında bu tarixi şəxsiyyətin Şuşadakı evinin erməni işğalından qabaqkı  və erməni vandalları tərəfindən tamamilə dağıdılmış şəkillərini bir daha göz önünə  gətirməyi xahiş edirəm. “İndi Şuşa azaddır. Azərbaycan ordusu Qarabağın bu tarixi paytaxtını düşməndən təmizlədi və Azərbaycan dövləti bütün digər tarixi abidələr kimi Bəhmən Mirzənin də Şuşadakı evini bərpa və abad edəcəkdir” – qənaətimi bildirirəm və hamını Şuşaya dəvət edirəm. 
     Janet xanım panelə yekun vurur, mənə məruzələrə bu qədər ciddi və dərindən yanaşdığım üçün xüsusi təşəkkür edir və paneldəki iştirakçılara   Azərbaycandan gəlmiş qonaqlar - mənimlə Nigarın elmi fəaliyyəti haqqında  yenidən, daha ətraflı məlumat verir. Bu təkrar təqdimatı bir daha panelin həqiqətən “Azərbaycan” adı ilə keçdiyinin təsdiqi kimi qiymətləndirirəm.  


   Lakin azərbaycanlı qonaqların çıxışlarının oyatdığı ən maraqlı məqam hələ qabaqdaymış.  Belə ki, yüksək və nikbin notda yekun nitqləri bitər-bitməz dinləyicilərin arasından bir qadın az qala gözü yaşlı mənə yaxınlaşaraq “İcazə verin sizi bağrıma basım, Şuşadan, Qarabağdan danışarkən elə bil bacımı, doğmamı dinləyirdim” deyir və qucaqlayır. Məlum olur ki, 83 yaşlı Fatimə xanım Sövdavar Fərmanfərmaiyan  Bəhmən Mirzə Qacarın nəslindəndir,  anası tərəfdən isə Cavanşirlərdəndir. Öz soy-kökünü yaxşı bilən bu xanım 2 dəfə Azərbaycana gəlib, öz qohumlarını tapıb, Şəkiyə gedib, təbii ki, Qarabağa, Şuşaya qalxa bilməyib. Bəhmən Mirzənin məzarının Bərdədə olduğundan  xəbəri var, amma oranı da ziyarət edə bilməyib. Son illər isə Bakı ilə əlaqəsi sanki kəsilib, qohumu Çingiz Qacarın sağ olub-olmadığını soruşur və vəfatı xəbərindən kədərlənir. Amma indi, bu paneldən çox böyük impuls aldığını və əgər səhhəti imkan verərsə mütləq Azərbaycana gəlmək və Şuşaya  getmək arzusunu bildirir.
   Beləliklə, İran və “Molla Nəsrəddin”lə başlanan panel Azərbaycan və Şuşa ruhiyyəsi ilə başa çatır...
Amma konqres öz işini davam etdirir.
   İzləyin...
ДРУГИЕ НОВОСТИ
ВСЕ НОВОСТИ
17:42Peşmerge Kerkük'e geri mi dönüyor?17:23Путь урегулированию на Кипре - принцип двух государств17:15Beynəlxalq radio Qarabağda fəaliyyətə başladı: xəbərlər həm də erməni dilində təqdim ediləcək18:53Президент Байден встречается с премьер-министром Нетаниягу и оказывает на него давление18:24В Анкаре стартовал Фестиваль мировых культур с участием посольств 55 стран20:59Азербайджанцы Молдовы выступают против минного терроризма Армении15:16Антитеррористическая операция Азербайджана в Карабахе15:10В Евлахе завершилась встреча представителей властей Азербайджана и армянских жителей Карабаха19:19Туранские пустыни включены в список Всемирного природного наследия ЮНЕСКО17:28İmadəddin Nəsimi haqqında İranda tədqiqatlar16:26A Human Rights Report on the Azerbaijani Turks in Iran: April-June 202316:14Минобороны Азербайджана: В Карабахе начаты локальные антитеррористические мероприятия17:09Веха турецко-японской дипломатии: фрегат «Эртугрул»20:20В Баку состоялось праздничное мероприятие, посвященное еврейскому Новому году19:50Türk-Japon diplomasisinin miladı: Ertuğrul Fırkateyni18:24Ильхам Алиев рассказал о новой сфере сотрудничества между Азербайджаном и странами Центральной Азии19:00В Кыргызстане пройдет Конгресс «История тюркских государств»17:25Путин отметил важность реализации масштабных проектов на Дальнем Востоке13:24Карстовые воронки в Турции: причины их возникновения19:31Президент Алиев принял министров тюркских государств17:53В столице Татарстана продолжается фестиваль мусульманского кино11:2331 Ağustos günü çekilen iki telgraf14:40На матрице истины:Родословная армян и урартийская концепция (Продолжение)14:33На матрице истины:Родословная армян и урартийская концепция13:17На матрице истины ( Продолжение)13:09На матрице истины20:25К чему стремится Иран, вступая в БРИКС?16:17В Казахстане возрождают редкую породу собак12:19Дом для Матрешки13:26Sepah emissarının Gürcüstanda din adı altında fəaliyyəti19:49Белуджские сепаратисты столкнулись с проникновением исламских террористов19:35Узбекистан и Азербайджан создали Высший межгосударственный совет19:08Политические манипуляции Армении в Лачинском коридоре17:50Чем важен визит главы МИД Турции в Ирак18:47Американцы устраивают саммит с Японией и Южной Кореей против Китая, России и КНДР18:38Тайваньский вопрос: Токио посылает разнонаправленные сигналы Пекину22:44ŞEYX NƏSRULAH MARNEULİDƏ.\ALLAH SƏNƏ RƏHMƏT ELƏSİN C.MƏMMƏDQULUZADƏ19:43"Звезда Монголии". Бывшая "шестнадцатая республика СССР" дрейфует на Запад20:54В Казахстане отмечают День Абая14:41Турецкая Cengiz Holding будет строить туннель через узбекский перевал Тахтакарача13:26Роскосмос заявил о запуске ракеты со станцией "Луна-25" с космодрома Восточный18:47Игорь Волчек: Мультфильмы должны развлекать и воспитывать12:34И все равно — ашхабадец: Валерию Непомнящему — 80!18:05Более половины населения Великобритании– не христиане, а две трети жителей Лондона – представители этнических меньшинств11:11Как христианство завоевало Рим с помощью простой математики13:31В Ашхабаде прошел саммит глав Таджикистана, Туркменистана и Узбекистана21:59В Беларуси стартуют II Игры стран СНГ11:24ТIигьиржалви шаир11:15Турция может стать новым центром в энергетике18:58DİL CƏBHƏSİNƏ ƏSGƏRİ BORC18:37دریاچه اورمیه با حکومت جمهوری اسلامی احیاء نمی‌‌شود18:30Maşallah Rəzmi: Urmiya gölü İslam Respublikası hökuməti tərəfindən canlandırılmayacaq15:32Proqnozlara görə, Urmiya gölü yayın sonuna qədər tamamilə quruyacaq12:22Кишинев отстранит от должности главу Гагаузии12:14"Ось Турции" и "новая эра тюрок": тюркский мир, Турция и Центральная Азия18:25Этнографический женский костюм юга Узбекистана16:18Tehranın Azərbaycana qarşı əsassız iddiaları13:30İRAN-AZƏRBAYCAN ƏLAQƏLƏRİNİN GENİŞLƏNMƏSİNƏ KİM MANE OLUR ?09:51Президент ТРСК: Операция на Кипре предотвратила еще большую трагедию14:12Şuşalı qəhrəman İsrafil İbrahimov haqqında sənədli film çəkilir12:33‘Başkan Barzani’nin Azerbaycan ziyaretinin manevi değeri çok yüksek, bunun sonuçlarını göreceğiz’12:21Почему странам Центральной Азии нужно объединяться11:46Жапаров подписал закон о переходе госучреждений Кыргызстана на государственный язык08:58Итоги вильнюсского саммита НАТО и сбалансированная политика Турции09:59Кошки Ван – достопримечательность Турции09:16Какой будет судьба бойцов «Вагнера» в арабских странах?21:07Расширение НАТО и Япония как форпост «западного мира» в Азии18:59Язык цветов в Османской империи18:56Посол России вызван в МИД Ирана12:46HEYDƏR ƏLİYEVİN AZƏRBAYCANÇILIQ İDEYASINDA CƏNUBİ AZƏRBAYCAN12:26MILLƏT, MİLLİYYƏT, MİLLİ KİMLİK, ETNİK MƏNSUBİYYƏT, “MİLLİ” SÖZÜ22:29Dua Etme; Dilsel mi, Eylemsel mi?17:21Культура и инновации11:50В Турции стартовал 662-й турнир по масляной борьбе «Кыркпынар»11:40Астана: сияющая звезда Центральной Азии12:27В Ташкенте открываются Недели культурного наследия Узбекистана и партнерских инициатив12:07В Ташкенте открылись выставки туркестанского авангарда и Темуридского ренессанса11:54Какие выгоды несет России вступление Ирана в ШОС12:46Без приоритета на Тайнството, Църквата се превръща в хуманитарен клуб с униформени служители19:08"Каждое дерево особенное". О мире народных музыкальных инструментов Марьяна Скромблевича16:03В Туркменистане началась Неделя культуры20:54İBRAHİM PEYĞƏMBƏRİN YANLIŞI, TANRI MƏRHƏMƏTİ20:21Что стало с памятником в Хедера?20:38Талибы провоцируют конфликты из-за водных ресурсов15:58Жители Центральной Азии считают свои страны «перевалочным пунктом» для релокантов из РФ16:41“Heydər Əliyev: Azərbaycanda elm və təhsil” mövzusunda III şagird respublika konfransı keçirilib10:10Firudin İbrahimi və azərbaycançılıq12:08В Эрзуруме открылся Центр исследования турецко-армянских отношений18:48Этапы возрастной дискриминации согласно ООН16:53Каждый шестой человек сталкивается с дискриминацией по возрасту13:21О литературном творчестве Любы Юсуфовой21:19Армяно-азербайджанские переговоры отложены17:08Караимы – хранители традиций и языка в литовском Тракае17:07Античный город Силлион — важная достопримечательность Антальи14:14İranda hicabsız və hicablılar haqda əxlaq kodeksi13:59РУССКИЙ ЯЗЫК В ЦА СТАНОВИТСЯ ИНСТРУМЕНТОМ ЦИФРОВОГО БУДУЩЕГО10:19Материал российских медиаэкспертов о блокировках и шатдаунах в соседней стране18:49Пойдет ли Индия в НАТО?19:09ТРАДИЦИИ КОРЕЙСКОГО ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА В ЦЕНТРАЛЬНОЙ АЗИИ19:47İranda məsciddən qaçırlar, bizdə Xameneyiyə biət edirlər…19:34CÜMHURİYYƏTİMİZİN “OSKARI”13:22Выборы в Турции: западные СМИ и турецкие избиратели14:12Черкесы между прошлым и будущим13:59Русскоязычная коранистика досоветского периода16:02Мигрантов из Центральной Азии вновь стали массово «приглашать» на фронт, даже в мечетях08:55В Австрии в 2022 году совершено 1324 правонарушений на почве исламофобии08:47В Конье стартовала «Неделя турецкой кухни»18:53Монастырский комплекс Худавенг обладает особым значением.16:54Сохранение биоразнообразия, как фактор защиты окружающей среды16:46Саммит в Сиане, как сигнал роста влияния Китая в Центральной Азии16:42В Кыргызстане прошла неделя моды AK-Buura Fashion Week-202317:20Благодаря строительству коридора Север - Юг России избежит изоляции от Мирового океана17:06Что происходит в Гагаузии16:44Доклад Госдепа о свободе религий – инструмент вмешательства в дела Азербайджана09:59HEYDƏR ƏLİYEVƏ ARXALANAN GƏNC AZƏRBAYCANLI MÜTƏRCİM21:06ON SOME PECULIARITIES OF TALYSH DECORATIVE- APPLIED ART18:26Депортация крымских татар: не утихающая боль народа18:05Китай стремится усилить влияние в Центральной Азии21:34Azərbaycan dili haqqında 1400 il bundan qabaq Kəsra Ənuşirəvan Adilin qeydləri19:05Azərboyconi sərboz17:01Гагаузия может объявить о своей независимости16:28Etibar Əliyev_ ğurbətədə vətəni dardi kəşə şair.....20:06Cəmiyyətimizdə oğlan uşaqlarına verilən qüsurlu tərbiyə və məişət zorakılığı11:38«Media savadlılığı və qazilər: “Hansı daha təhlükəlidir: müharibə yoxsa informasiya?" adlı tədbir Bakıda davam edib09:18От Агалыка до Памира12:40Xıdır İlyas-Hıdrellez20:11Лексика нашего времени16:04Си Цзиньпин пригласил в Китай с госвизитом президента КР и еще трех стран ЦА15:37AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI MULTİKULTURALİZM SİYASƏTİNİN NÜMUNƏSİ KİMİ21:00Творчество Юнуса Эмре уже 7 веков озаряет путь человечества15:04AZƏRBAYCAN CƏMİYYƏTİNİN RƏSULZADƏ “TƏƏSSÜBÜ” və NƏRİMANOV “NİFRƏTİ” (2-ci yazı)14:48AZƏRBAYCAN CƏMİYYƏTİNİN RƏSULZADƏ "TƏƏSSÜBÜ" və NƏRİMANOV "NİFRƏTİ" ( 1-ci yazı )14:38Будущее зерновой следки17:54В Астане открылась выставка «Доспехи казахских батыров»11:43Новую конституцию Узбекистана поддержали более 90% участников референдума18:15Победителем этапа Гран-при «Формулы-1» в Баку стал Серхио Перес06:58Cənublu məşhur pedaqoq Zehtabinin də qanı molla rejiminin “vicdanındadır”...06:52В Фергане обсудили взаимодействие ж/д структур тюркских государств06:37Турецкая Республика Северного Кипра получила статус наблюдателя в ТюркПА18:24Барлас: Утверждения армян по 1915 году - самая большая ложь XX века16:39ЦСБ: в Израиле проживают 9,727 миллиона человек, 73,5% из них - евреи16:31В Иране убит известный аятолла Аббас-Али Сулеймани19:04Игра на четверых: для чего Израиль подружился с соседями Ирана18:40Семья из Турции ухаживает за собакой, разбудившей хозяев за минуты до землетрясения17:12Iran deputatının Azərbaycana məsləhət verməkliyi17:05İRANIN AZƏRBAYCANA QARŞI İDEOLOJİ FƏALİYYƏTİNİN MƏRHƏLƏLƏRİ17:40Доклад Сената Канады: исламофобия глубоко укоренилась в стране12:44Goranboyda “Hansı daha təhlükəlidir: müharibə, yoxsa informasiya?" adlı layihə çərçivəsində qazilərlə görüş keçirilib.13:59Россия делает ставку на многополярный мир и выход из изоляции12:36“Hansı daha təhlükəlidir: müharibə, yoxsa informasiya?" adlı layihə Yevlaxda davam edib.10:14Запущен процесс по ликвидации Молдовы09:26“Hansı daha təhlükəlidir: müharibə, yoxsa informasiya?"08:17TPAO: Черноморский газ начнет поступать в дома в Турции в мае08:21Католики всего мира празднуют Пасху08:07«Шма Исраэль»08:00CƏNUBİ AZƏRBAYCAN SEPAHIN HƏDƏFİNDƏ10:37İlaxır çərşənbədir, il tamam olur16:57Зачем Грузии закон об "иноагентах"? Аргументы сторонников и противников15:58KARMA və SEÇİM AZADLIĞI!09:35Azerbaijan envoy to Israel: You cannot use our airfields to attack Iran09:13Avestanın "Videvdat" bölümünün Azərbaycan dilinə tərcüməsinin təqdimatı olub18:20Мидраш Раба. Эстер Раба17:36Русское евразийство и его восточноевропейские аналоги 100 лет назад и сейчас (на примере Венгрии)17:24«Разрубленная книга» и Надир-шах17:08Новая стратегия России в ЕАЭС15:31Tehran’s 'new old fear': Southern Azerbaijan wants independence18:25Yel çərşənbəsi- Yelli çərşənbə18:20Как будут развиваться события в Приднестровье11:37Веха в истории Азербайджана: Мамед Эмин Расулзаде15:22Интернет породил опасные фобии у людей15:02“Doğru üskü” gəldi çatdı14:53В Молдавии утвердили румынский язык как государственный09:00Haputlar16:19О некоторых особенностях устного народного творчества талышского народа.15:16Время Красного Дракона. возрастающая роль Китая в мировой политике11:27Генсек ТЮРКСОЙ провел встречи в Узбекистане12:59Modificarea formei capului/craniului Tn Caucazul de Sud si Orientul Apropiat in perioada tarzie a epocii bronzului - perioada timpurie a epocii fierului. Date arheologice si antropologice19:261905-1906-جی ایللر کوتلوی قیرغین‌لار18:47THE KHOJALY MASSACRE: THE BLOODIEST AND MOST FEARSOME TRAGEDY OF HUMAN HISTORY19:46Узбекистан признан самой гостеприимной страной на постсоветском пространстве15:06РУССКИЙ ЯЗЫК В КИРГИЗИИ ОСТАЕТСЯ СОЦИАЛЬНО ПРЕСТИЖНЫМ13:21قتل عام خوجالی: وحشتناکترین و خونین ترین فاجعه بشریت13:13Futbol’un Tarihcesi ve Divânü Lügati’t-Türk12:56Hocalı soykırımı: insanlık tarihinin en kanlı ve en korkunç trajedisi12:37مذبحة خوجالي: أخطر مأساة في تاريخ البشرية12:25Ходжалинский геноцид: самая кровавая трагедия ХХ века12:17İRANIN SAXTA TARİXİ14:43Dil və Ana dili haqqında düşüncələr10:21Kак скоро Таджикистан и Кыргызстан завершат пограничный спор16:24Azərbaycanın Qüzeyində və Güneyində Çərşənbə axşamları09:25ОДКБ и интеграционная безопасность евразийского пространства17:45Разоблачена команда хакеров, вмешивавшихся в выборы18:01BİR QRUP TƏBRİZLİ TƏRİF EŞİTMƏK ÜÇÜN RƏHBƏRİN HÜZURUNA GEDİR12:16Критикуя Украину, Венгрия идет в тюркский мир19:05Некоторые знаменитые эпитеты имама Али (а)19:02Азербайджанский актер-христианин продублировал фильм об Имаме Али на русский язык (ВИДЕО)18:36Как живут потомки согдийцев в труднодоступном ущелье Таджикистана19:58Четвероногие герои: Собаки, которые помогают спасать людей из-под руин в Турции11:31Налёт БПЛА Bayraktar AKINCI ve Bayraktar TB2 в зоне бедствия превысил 1,2 тыс. часов10:24დამტვრეული მანქანით, მაგრამ სუფთა გულით – აზერბაიჯანელი ახალგაზრდა თურქეთის დასახმარებლად
САМОЕ ЧИТАЕМОЕ
  1. Дом для Матрешки
  2. Более половины населения Великобритании– не христиане, а две трети жителей Лондона – представители этнических меньшинств
  3. Игорь Волчек: Мультфильмы должны развлекать и воспитывать
  4. DİL CƏBHƏSİNƏ ƏSGƏRİ BORC
  5. В Беларуси стартуют II Игры стран СНГ
  6. Maşallah Rəzmi: Urmiya gölü İslam Respublikası hökuməti tərəfindən canlandırılmayacaq
  7. دریاچه اورمیه با حکومت جمهوری اسلامی احیاء نمی‌‌شود
  8. И все равно — ашхабадец: Валерию Непомнящему — 80!
  9. "Ось Турции" и "новая эра тюрок": тюркский мир, Турция и Центральная Азия
  10. Кишинев отстранит от должности главу Гагаузии
  11. Турецкая Cengiz Holding будет строить туннель через узбекский перевал Тахтакарача
  12. Proqnozlara görə, Urmiya gölü yayın sonuna qədər tamamilə quruyacaq
  13. В Казахстане отмечают День Абая
  14. ТIигьиржалви шаир
  15. Турция может стать новым центром в энергетике
  16. "Звезда Монголии". Бывшая "шестнадцатая республика СССР" дрейфует на Запад
  17. Sepah emissarının Gürcüstanda din adı altında fəaliyyəti
  18. Как христианство завоевало Рим с помощью простой математики
  19. В Ашхабаде прошел саммит глав Таджикистана, Туркменистана и Узбекистана
  20. На матрице истины ( Продолжение)
  21. Тайваньский вопрос: Токио посылает разнонаправленные сигналы Пекину
  22. Политические манипуляции Армении в Лачинском коридоре
  23. Белуджские сепаратисты столкнулись с проникновением исламских террористов
  24. Американцы устраивают саммит с Японией и Южной Кореей против Китая, России и КНДР
  25. На матрице истины
  26. Узбекистан и Азербайджан создали Высший межгосударственный совет
  27. Туранские пустыни включены в список Всемирного природного наследия ЮНЕСКО
  28. Президент Алиев принял министров тюркских государств
  29. ŞEYX NƏSRULAH MARNEULİDƏ.\ALLAH SƏNƏ RƏHMƏT ELƏSİN C.MƏMMƏDQULUZADƏ
  30. Чем важен визит главы МИД Турции в Ирак
  31. Роскосмос заявил о запуске ракеты со станцией "Луна-25" с космодрома Восточный
  32. 31 Ağustos günü çekilen iki telgraf
  33. К чему стремится Иран, вступая в БРИКС?
  34. Ильхам Алиев рассказал о новой сфере сотрудничества между Азербайджаном и странами Центральной Азии
  35. Карстовые воронки в Турции: причины их возникновения
  36. В Казахстане возрождают редкую породу собак
  37. На матрице истины:Родословная армян и урартийская концепция
  38. На матрице истины:Родословная армян и урартийская концепция (Продолжение)
  39. В столице Татарстана продолжается фестиваль мусульманского кино
  40. Türk-Japon diplomasisinin miladı: Ertuğrul Fırkateyni
ОПРОС

Где будете встречать Новый год?


 
«    Sentyabr 2023    »
B.e.Ç.a.ÇC.a.CŞB
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
252627282930 
ГАЛЕРЕЯ