Ethnoglobus » КОНФЕРЕНЦИИ » Salamankadan salamlar “Azərbaycan” paneli. (2-ci yazı).

Salamankadan salamlar “Azərbaycan” paneli. (2-ci yazı).

image
Solmaz Rüstəmova-Toqidi, Professor


Amerikalı iranşünas,  professor Janet Afari 1905-1911-ci illər İran Məşrutə inqilabı haqqında fundamental əsərin müəllifi olmaqla, hələ bu tədqiqatında İran inqilabına böyük diqqət yetirmiş “Molla Nəsrəddin” jurnalına ayrıca fəsil həsr etmiş, sonralar bu fəsil müstəqil əsərə çevrilmişdi.  Hazırda  kitab şəklində nəşr olunur. “Molla Nəsrəddin” jurnalına, təbii ki, daha çox İranla bağlı yazılara, bu ciddi maraq Janet xanımı  beynəlxalq konfranslarda dəfələrlə həmin mövzuda çıxışlara sövq etmişdi. Hələ 2000-ci ildə ABŞ iranşünaslarının öz təşkilatı - MESA-nın Florida ştatında  keçirilən növbəti konqresində isə Janet Afəri “Molla Nəsrəddin” haqqında ayrıca panel təşkil etmiş, Tadeuş Svyatoçovski başda olmaqla Amerika azərbaycanşünaslarının iştirak etdiyi bu panelə Bakıdan da alimlər dəvət olunmuşdu.  1997-ci ildən  Bakıdan tanıdığım Janet xanımın dəvəti ilə mən də bu konfransda “Molla Nəsrəddin”in Sovet dövrü haqqında məruzə ilə çıxış eləmişdim. Beləliklə, Janet xanımı bizim bu məşhur jurnalımızın xarici elmi dairələrdə əsl təbliğatçı hesab etmək olar. İranşünasların XIII beynəlxalq konqresində də təşkilatçısı olduğu paneldə həm  özü, həm də İrandan olan tədqiqatçı Zəhra Kazemi  məruzələrini “Molla Nəsrəddin” jurnalına həsr etmişlər.


    Salamankada başlayan beynəlxalq elmi məclisin elə ilk gününə təyin edilmiş və  “XIX-XX əsrlərdə Rusiya və Transqafqaz arasında  ədəbi və mədəni mübadilə” adlandırılmış panelə  onlayn vasitəsilə qoşulan Janet xanım  qonaqlarını  salamladıqdan və təqdim etdikdən sonra ilk sözü Nigar Gözəlovaya verir. “Bəhmən Mirzənin böyük kitabxanası Azərbaycan Əlyazmaları institutuna necə düşmüşdür" adlı  məruzəsində  Nigar xanım Qacarlar sülaləsini Çar Rusiyası, Cənubi Qafqaz və Azərbaycanla bağlayan şahzadə Bəhram Mirzə (Fətəli şahın nəvəsi, Abbas Mirzənin oğlu) və onun böyük ailəsi, eləcə də bu tarixi şəxsiyyətin Azərbaycan dilindəki əlyazmalarına haqqında danışır. Bəzi mübagisəli görünən məsələlərə aydınlıq gətirir. Məruzə slayd formatında görüntülərlə müşayiət olunur. Bu təqdimatın ən mühüm nöqtəsi, zənnimcə,  Bəhmən Mirzənin Qarabağdakı həyatı və Şuşadakı evinin işğaldan əvvəlki və sonrakı şəkillərinin müqayisəli nümayişidir.
   Paneldə iştirakçılardan əlavə 20-30 nəfər arasında dinləyici var. Bu,  yaxşı göstəricidir. Çünki eyni binada həmin vaxtda 11 panel işləyir və dinləyicilər əvvəldən seçdikləri məruzələrə qulaq asmaq üçün otaqları gəzməli olurlar. Janet xanım suallar hissəsini sona saxladığından Nigara və digər məruzəçilərə suallar verilmir.


  Daha sonra amerikalı gənc tədqiqatçı Kelsey Rise “Mirzə Ələkbər Sabir- həyatı və axirəti:....” mövzusunda olduqca maraqlı məruzə edir. Bizim üçün yeni bir söz deməsə də bəzi yanaşmaları fərqlidir. Burada qeyd edim ki, panelin başlığına çıxarılmasa da bütün məruzələrdə İran mövzusu əsas xətdir və Sabir haqqında böyük məhəbbətlə danışan Kelsi də diqqəti onun İranla bağlı satirik şerlərinin təhlilinə həsr edir. 2 dəfə Azərbaycan olmuş, bizim dildə bir az danışan bu gənc xanım olduqca səmimi, gülərüz, mehriban, ünsiyyətə tam açıq bir insandır. Məruzəsini Sabirin Azərnəşr tərəfindən 1922-ci ildə Bakıda nəşr olunmuş “Hop-hopnamə”si üzərində qurub. Bu kitabı ilk dəfə bizim Milli kitabxanada, daha sonra Prinston Universitetinin kitabxanasında görüb. Sabirin məhz Sovet dövrü daha geniş tanındığı və təbliğ olunduğu fikrindədir. Arada bir “proletar şairi” kəlməsini də işlədir. Məruzəsini Sabirlə bitirmir, 1941-ci ildə Sovet qoşunları ilə birgə İran Azərbaycanına daxil olmuş Sovet Azərbaycanı ziyalıları qrupunun yerli azərbaycanlı ziyalılar ilə əməkdaşlığından, xüsusilə Süleyman Rüstəmin bu sahədə fəaliyyətindən,  yeni “kəşf edilmiş”  Mirzə Əli Möcüzün satiralarına Sabirin təsirindən və s. bəhs edir.    
   Kelsidən sonra Janet xanım Afəri “Molla Nəsrəddin” və Transqafqazda iranlı diaspora icması” mövzusunda məruzəsini təqdim edir. Jurnal, onun naşirləri və əsas istiqamətləri haqqında ümumi məlumat verdikdən sonra Bakının neft mədənlərində işləyən, ən aşağı, ən hüquqsuz zümrə sayılan, istər İran məmurları, istər yerli sahibkarlar tərəfindən  hər addımda haqqı tapdalanan iranlı fəhlələrin acınacaqlı vəziyyətinin  “MN” jurnalı səhifələrində mütəmadi  və olduqca dəqiq əks olunduğunu vurğulayır. Məruzəçi jurnalın bu mövzuya, eləcə də ümumən İrana, Məşrutə inqilabına  böyük marağını onun naşirinin və ümumən o dövr Qafqazın yerli ziyalı-müsəlman mühitinin İrana bağlılığı ilə izah edir.
   Janet xanımdan sonra daha iki məruzəçi xanım onlayn vasitəsilə İrandan panelə qoşulurlar. Zəhra xanım Kazemi  “Molla Nəsrəddin” satirası və İran Məclisi” mövzusunda məruzə edir.  Əslində irəli sürülən fikirlərə görə çox ciddi tədqiqat sayıla biləcək bu məruzə, “MN” jurnalının İran Məclisi və xüsusilə onun İran Azərbaycanından olan üzvlərinə, eləcə də Təbriz Əncüməninə (Məşrutə inqilabın gedişində yaradılmış yerli özünüidarə qurumu) kəskin tənqidi münasibəti üzərində qurulub. “MN”-nin İranda qanun və konstitusiya anlayışlarının düzgün formalaşmadığı, “İran Konstitusiyası” planının dini anlayışlar və İran-islam mədəniyyəti ilə eyniləşdirildiyi, eləcə də ruhanilərin Parlamentdə aparıcı rolu və Təbriz Əncüməninin  fəaliyyətinin tənqid obyekti olması  kimi  fikirlər jurnalın gətirilən hər hansı iqtibas və nümunələrlə əsaslandırılmır. Məruzəçi son nəticədə “MN”-nin bütün bu arqumentlərini satirik şəkildə ifadə etməklə iranlıların Məclisi və Təbriz Əncümənini özlərinin “ümid evi” hesab etməkdə yanıldıqları kimi mövqeyini xüsusi  vurğulayır.  Bu ciddi təhlilin  doğurduğu sualları özüm üçün dəqiqləşdirirəm.
   Nəhayət sonuncu məruzə - İranlı tədqiqatçı Elham xanım Məlekzadənin “İran Tudə Partiyası və İranın Sovet İttifaqı ilə mədəni əlaqələri” mövzusunda çıxışının ümumiyyətlə informatik xarakter daşımaqla özündə bir sıra ziddiyyətli məqamları ehtiva etdirdiyi göz qabağındadır. Bir tərəfdən 1940-50-ci illərdə İranın yüksək hakim dairələrinin SSRİ ilə mədəni əlaqələr qurmaq üçün yaratdığı rəsmi qurumlar, onların İranın görkəmli elm, ədəbiyyat, incəsənət xadimlərindən ibarət üzvləri, Sovet səfirliyi və mədəniyyət naziri səviyyəsində yüksək dövlət məmurları ilə əməkdaşlığı haqqında məlumatlar verilir, digər tərəfdən yenicə yaradılmış İran Tüdə (Xalq) Partiyasının sanki bütün bu əlaqələrə yüksək təsir etmək imkanlarından  bəhs edilir. Məruzə çox ümumi mühakimələr üzərində qurulub.
   Məruzələr bitib, Janet xanım vaxtın azlığından diskussiyalar olmayacağını bildirərək panelə yekun rəy bildirmək üçün sözü mənə verir. Bu  panelin təşkilinə və bizləri dəvət etdiyinə görə Janet xanıma təşəkkür etdikdən sonra əvvəlcə məruzəçilərə nəzərdə tutduğum suallarımı verirəm. Qeyd edım ki, Janet xanımın təşəbbüsü ilə iştirakçılar öz məruzələrinin 3-5 səhifəlik xülasələrini tanış olmaq üçün əvvəlcədən mənə göndərmişdilər. Bu iş konfransın açılışına cəmi 1-2 gün qalmış görülsə də,  hər halda yol qabağı onlarla tanış ola bilmiş, ümumi təsəvvürüm yaranmışdı. Amma indi eşitdiklərim suallarımı xeyli artırıb. Təəssüf ki, bu haqda daha geniş yazmaq imkanım yoxdur. Amma ilk sualımı elə sonuncu məruzəçiyə verdikdə ilk xoşagəlməz məqam açıqlanır: SSRİ-nin əslində çox böyük ölkə - 15 respublikadan ibarət olduğu, və İranın da öz tarixi-mədəni ənənələri nəzərə alınarsa bu ölkənin konkret olaraq hansı Sovet respublikası ilə, hansı məsələlər üzrə, hansı tədbirlər keçirdiyinə dair konkret nümunələr göstərmək xahişimə Elham xanım heç bir cavab verə bilmir. Sovet Azərbaycanının, Orta Asiya sovet respublikalarının bu əlaqələr sistemində olub-olmadığı sualı da cavabsız qalır. Tudə partiyasının bu əlaqələrin yaranmasında və inkişafında təsirinə dair sonrakı suallarım və məruzəçinin müddəalarını təkzib edən arqumentlərim üzərində dayanmağa isə artıq ehtiyac görmürəm. İranlı xanım pərt olub, məruzənin ayrı-ayrı faktlar yığını olduğu, mövzunun tədqiq edilmədiyi kimi “təəssüfümün” arxasında duran qiyməti anladığı məlumdur.    
   Amma daha ciddi mükalimə hələ qabaqda - Zəhra Kazemi ilə imiş. Zəhra xanımın məruzəsində bir neçə məqamlara, o cümlədən “MN” jurnalının İran məclisi və Təbriz Əncüməni haqqında əsas  fikirlərinə diqqət çəkirəm. Daha sonra “Molla Nəsrəddin” deyərkən hər halda ümumən bir məcəllədən söhbət getdiyi nəzərə çatdırmaqla, Zəhra xanımdan xahiş edirəm  ki, bu səviyyədə ciddi tənqidi fikirlər söyləmiş konkret müəlliflərin 1-2-nin adlarını çəksin. Elham xanımdan fərqli olaraq, Zəhra xanım guya nəsə desin, amma mən  sualımı təkrar açıqladıqdan sonra   nəhayət etiraf edir ki,  cavab verməyə çətinlik çəkir. Bununla belə  dayanmır, sualımı hər halda "cavablandırmağa" çalışır. Əvvəlcə bu müəlliflərin yəqin ki, "iranlı" olduqlarını, mənim israrla “ad” istəyimdən sonra isə, mümkündür ki, “iranlı” olmadıqlarını bildirir, daha sonra “Əzim Əzimzadə, Sabir” adlarını çəkir. Bu “adların” kimliyini ona anladandan sonra da nələrsə deyir. Ona “kömək” etmək istəyirəm və “iranlı” olmayan, lakin həmin dövr İran Məclisinə dair ən ciddi təhlil-tənqidi məqalələrin konkret bir müəllifini – “İrane-nou” qəzetinin təsisçisi Məhəmməd Əmin Rəsulzadəni tanıyıb-tanımadığını soruşuram. Deyir ki, tanıyır, amma indi “MN”-dən danışdığı üçün dərinə  getmək istəmir. Mən də əgər bu mövzu üzərində təhqiqatını davam etdirərsə “MN” jurnalı və “İrane-nou” qəzetinin Cənubi Qafqazdan olan azərbaycanlı müəlliflərinin İran Məclisinə dair fikirləri arasında bir paralel aparmağı təklif edirəm.  Susur. Bu xanımın nəinki İran məclisinin aynası olmuş "İrane nou"qəzeti, deyəsən heç "MN" jurnalını belə oxumadığı aydın olsa da onun inadı qarşısında hər halda öz əsas sualımı vermək istəyirəm. “Molla Nəsrəddin”in İran məclisi, Təbriz Əncüməni, İran azərbaycanlılarının İran məclisindəki rolu, və ümumən İran və Məşrutə inqilabı mövzusuna bu qədər dərin marağının, eləcə də  Parlamentarizm və İran Məclisi haqda bu qədər sərt, tənqidi fikirlərinin  haradan qaynaqlandığını soruşuram. Və burada Zəhra xanımın dili açılır, necə açılır. Ən qısa şəkildə: çünki İran onların, yəni molla nəsrəddinçilərin və cənubi qafqazdakı əhalinin vətənidir, bu ölkə onlara doğmadır, Mirzə Cəlil naxçıvanlı idi, atası İrandan gəlmişdi və Naxçıvan da İranın bir parçası idi və s., və s. Təşıkkür edərək, “aydındır” deyib bu xanımın sözünü kəsmək, deyilənlər haqda öz fikirlərimi bildirmək istəyirəm, ilk dəqiqələrdə alınmır.


Narahatlığı üzündən görünən Janet xanım söhbətə qarışmalı olur, iranlı həmkarını susdurur və mənə "davam etməyi" buyurur. Bu “Zəhra xanım” məsələsinə daha qayıtmayaraq ümumən eşitdiyim bütün məruzələrdə yanlış bildiyim (çıxışımı daha rahat olsun deyə farsca edirəm,  iranşünasların konqresi ingilis dilli olsa da fars dili də  qəbulediləndir) bir məqama diqqət çəkirəm. Bu zaman  “iştibah” – “səhv” kəlməsini işlədirəm, və hiss edirəm ki, dinləyicilər son dərəcə diqqət kəsiliblər. 
      Əvvəlki məruzələrdə də (iranlı xanımlardan başqa Janet Afərinin özünü   və qismən Kelsi Risi də nəzərdə tuturam) “Molla Nəsrəddin” jurnalının İran azərbaycanlılarının irsinin bir hissəsi olduğu müddəasından tutmuş, Sabirin İrana həssas münasibətinə dair fikirlərin kökündə  hər iki Azərbaycanın İranla müştərək tarixi olduğu faktı danılmadan, hər halda sözü gedən dövrdə - XIX-XX əsrin əvvəllərində artıq Qafqaz Azərbaycanının və bu məkanda yaşayan azərbaycanlıları öz cənublu soydaşlarından fərqləndirməyin zəruriliyini vurğulayıram. 100 ilə yaxın bir dövrdə Rusiya imperiyasının bir tərkib hissəsi olmaqla bu ölkədən və onun vasitəsi ilə Qərbdən gələn qabaqcıl, demokratik, inqilabi fikirlərə daha açıq olan Qafqaz azərbaycanlı ziyalısı artıq yeni tip düşüncə daşıyıcısıdır. “Molla Nəsrəddin” də heç bir halda “İran hadisəsi” deyildir. Məruzələrin mövzusu İranla bağlı olsa da, bu jurnalın yalnız İran deyil, Rusiya inqilabı və Osmanlıda  “gənc türklər” hərəkatına da eyni dərəcədə diqqət göstərdiyi, ümumən bütün Şərq dünyasına və müsəlmanların ictimai, siyasi, mədəni durumuna, İslam dinindən başlamış, Azərbaycan dili məsələsinə qədər çox geniş mövzular  qaldırdığı və insanları düşünməyə vadar etdiyi üçün “Molla Nəsrəddin” bu qədər şöhrət qazanmış və geniş arealda tanınmışdır. Bu jurnalı elmi gündəmə gətirdiyi üçün və ümumən onunla bağlı bütün tədqiqatlarına görə Janet xanım Afəriyə bir daha, həm də Azərbaycan alimi kimi təşəkkürümü bildirirəm. Bu sözləri  geriyə boylanaraq , ekranda Janet xanıma birbaşa müraciətlə deyirəm. Janet xanım sakit, zənnimcə bir qədər gərgin  təbəssümlə cavab verir. Mənim çıxışım boyu Janet xanımın reaksiyasını müşahidə edən Nigarın qənaətinə görə bu gərginliyə səbəb  mənim sərt rəyimdən  deyil, dəvət etdiyi iranlı xanımların bu qədər hazırlıqzıs olduqlarından qaynaqlanır.   


    Daha sonra Kelsinin Sabirlə bağlı bəzi fikirlərinə də münasibət bildirirəm, onun hələ öz vaxtında "MN"- dəki satiraları ilə kifayət qədər tanındığı,"Hophopnamə" hələ Sovetlərə qədər Abbas Səhhət tərəfindən nəşr edildiyi, Sabir satirasının hədəflərinin çox geniş olduğu, və nəhayət, Sovet  Azərbaycanında həqiqətən ona çox yüksək qiymət  verilməsində, ilk abidənin məhz Sabirə qoyulmasında  müəyyən qədər ideoloji baxımdan faydalanmaq  məqamının da varlığı nəzərə alınmaqla Sabirin bununla belə hətta Sovet dövrü də heç də "proletar" deyil, məhz "milli" şair kimi geniş tədqiq edildiyini vurğulayıram. Kelsi başının hərəkəti və gülər üzü  ilə mənimlə tam razılaşdığını bildirir. 
  Çıxışımı Nigarın  məruzəsinə münasibətlə bitirirəm. Belə ki, Qacarlar nəslinin öz taleyini Rusiya İmperiyası və Qafqaz Azərbaycanı ilə bağlamış bir qolu - Bəhmən Mirzənin və onun məşhur hərbçi övladlarının timsalını   həm də İran və Qafqaz Azərbaycanı məsələsində yuxarıdakı müddəalarıma konkret nümunə kimi gətirirəm.  Bəhmən Mirzə Qacarın oğul və nəvələrindən 18 nəfərin  Rusiya ordusunda xidmət etməklə ən yüksək  rütbələrə  yüksəlməsi, daha sonra Azərbaycan Cümhuriyyəti ordusunun təşəkkülündə iştirakı  artıq İrandan qoparaq  yeni bir statusda azərbaycanlı obrazının yaranmasının göstəricisidir. Digər misallar da çəkməklə  artıq bizim Azərbaycanın mövcudluğu ilə barışmaq vaxtının çoxdan yetişdiyini elmi şəkildə əsaslandırıram. 


     Sonra  Bəhmən Mirzənin Rusiya təbəəliyinə keçərkən vaxtilə öz yeni iqamətgahı üçün Qarabağı seçdiyini, burada  özünə yurd saldığını vurğulamaqla dinləyicilərdən bayaq Nigar Gözəlovanın  təqdimatında bu tarixi şəxsiyyətin Şuşadakı evinin erməni işğalından qabaqkı  və erməni vandalları tərəfindən tamamilə dağıdılmış şəkillərini bir daha göz önünə  gətirməyi xahiş edirəm. “İndi Şuşa azaddır. Azərbaycan ordusu Qarabağın bu tarixi paytaxtını düşməndən təmizlədi və Azərbaycan dövləti bütün digər tarixi abidələr kimi Bəhmən Mirzənin də Şuşadakı evini bərpa və abad edəcəkdir” – qənaətimi bildirirəm və hamını Şuşaya dəvət edirəm. 
     Janet xanım panelə yekun vurur, mənə məruzələrə bu qədər ciddi və dərindən yanaşdığım üçün xüsusi təşəkkür edir və paneldəki iştirakçılara   Azərbaycandan gəlmiş qonaqlar - mənimlə Nigarın elmi fəaliyyəti haqqında  yenidən, daha ətraflı məlumat verir. Bu təkrar təqdimatı bir daha panelin həqiqətən “Azərbaycan” adı ilə keçdiyinin təsdiqi kimi qiymətləndirirəm.  


   Lakin azərbaycanlı qonaqların çıxışlarının oyatdığı ən maraqlı məqam hələ qabaqdaymış.  Belə ki, yüksək və nikbin notda yekun nitqləri bitər-bitməz dinləyicilərin arasından bir qadın az qala gözü yaşlı mənə yaxınlaşaraq “İcazə verin sizi bağrıma basım, Şuşadan, Qarabağdan danışarkən elə bil bacımı, doğmamı dinləyirdim” deyir və qucaqlayır. Məlum olur ki, 83 yaşlı Fatimə xanım Sövdavar Fərmanfərmaiyan  Bəhmən Mirzə Qacarın nəslindəndir,  anası tərəfdən isə Cavanşirlərdəndir. Öz soy-kökünü yaxşı bilən bu xanım 2 dəfə Azərbaycana gəlib, öz qohumlarını tapıb, Şəkiyə gedib, təbii ki, Qarabağa, Şuşaya qalxa bilməyib. Bəhmən Mirzənin məzarının Bərdədə olduğundan  xəbəri var, amma oranı da ziyarət edə bilməyib. Son illər isə Bakı ilə əlaqəsi sanki kəsilib, qohumu Çingiz Qacarın sağ olub-olmadığını soruşur və vəfatı xəbərindən kədərlənir. Amma indi, bu paneldən çox böyük impuls aldığını və əgər səhhəti imkan verərsə mütləq Azərbaycana gəlmək və Şuşaya  getmək arzusunu bildirir.
   Beləliklə, İran və “Molla Nəsrəddin”lə başlanan panel Azərbaycan və Şuşa ruhiyyəsi ilə başa çatır...
Amma konqres öz işini davam etdirir.
   İzləyin...
ДРУГИЕ НОВОСТИ
ВСЕ НОВОСТИ
06:51Nizami Gəncəvinin “Sənsiz” qəzəli talış dilində-“Be tı”16:21محمودی: هواداران تراکتور در دنیا بی‌همتا هستند/ ورزشگاه یادگار امام، بهشت فوتبال است18:29Армейский раввин и выжившие узники08:27Отношения Азербайджана и ТРСК: история и перспективы развития15:19Парфянское царство – государство иранцев-зороастрийцев в Иране и Центральной Азии11:45کسانی که از رنج "لذت می برند"18:25Orucun sosiologiyası: onlayn sorğunun statistik təhlili14:07Savaşsonrası psixoloji problemləri cəmiyyət birgə aşmalıdır15:26Təbrizdə Beşinci Milli Muğam Musiqi Festivalı keçirilib17:04Согдийцы и хорезмийцы - иранские оседлые народы доисламской Центральной Азии14:32Детские воспоминания о праздниках: евреи и славяне о Песахе14:12Xamneinin istefası üçün ictimai tələb artır20:22İranda Azərbaycan əleyhinə mövqelər davam edir12:08GENETİK İRQÇİLİK VƏ AŞIRI MİLLƏTÇİLİK10:59Dərddən "ləzzət" alanlar19:22Сумаляк — главное блюдо Новруза в Узбекистане12:16Urmidə nələr baş verib19:37Дорога слез. Ассирийцы и их эмиграция в XIX-XXI вв.13:02Нишалда - популярный десерт на Рамазан в Узбекистане15:21კვანტური ცნობიერების თეორია და კვანტური ფსიქოლოგია19:51Место встречи – бакинский бульвар19:41Кто такая Латифа аш-Шараа — первая леди Сирии?19:54Несторианское христианство и его распространение в Центральной и Внутренней Азии в эпоху Средневековья14:40İran Azərbaycanın dövlətçiliyini inkar edir15:41Интервью первого квантового психолога Азербайджана сайту Lent.az.18:20PEZEŞKİYAN HÖKUMƏTİ PREZİDENTİN ÖZ VƏDİNƏ ƏMƏL ETMƏSİNƏ İCAZƏ VERMƏDİ?18:49Достигнуто соглашение между BOTAŞ и Туркменгаз о поставках туркменского газа в Турцию18:38İransayağı obyektivlik11:39Позиция Трампа повысит роль Турции в вопросе укрепления обороны в Европе17:55МЕНДЕЛЕЕВ И БАКИНСКАЯ НЕФТЬ17:39İranın millətçi dini rejimi18:34Бакуда Каюм Насыйриның тууына 200 ел тулуга багышланган әдәби-музыкаль кичә узды18:17Манихейство и его распространение среди тюрок17:20Военное дело Улуса Джучи (Золотой Орды)14:35Эссе к статье каббалиста Рабаша «Пойдем к Фараону-2»17:48İRAN MÜXALİFƏTİ VƏ TRAMP13:46Общение с иранцем идентична игре в шахматы10:40چرا پول نداریم؟09:46گلنارا اینانج اولین روانشناس کوانتومی آذربایجان با Lent.az صحبت کرد: برای ثروتمند شدن باید از بعد سوم خارج شوید.09:38افکار و سندرم خستگی مزمن16:20KİBALİON - MİSİR VƏ YUNAN HERMETİK FƏLSƏFƏSİ: ÜÇ TƏŞƏBBÜS16:07Məntiqsiz Iran ,yaxud “ÖRTÜLÜ MƏDƏNİYYƏT”14:56Империя Юань – Монгольская империя Внутренней Азии и Китая17:48Azerbaycan'ın ilk KUANTUM PSİKOLOĞU Gülnara İnanç Lent.az -a konuştu :Kuantum psikolojisinde insan zihniyle değil, ruhuyla, ruhun ilettiği bilgilerle çalışır.11:10ƏRƏB ŞƏRQİNDƏN MƏRKƏZİ ASİYAYA VURNUXAN İRAN13:18کعبه قلب خمینی12:57TEHRANDA TERROR18:16Договор России и Ирана закрепил, что делать сторонам в случае агрессии (полный текст Договора)10:44İRAN BAŞINA HARANIN DAŞINI SALSIN?12:012023-cü ildə Bəşər Əsəd İran prezidenti İbrahim Rəisini təmtəraqla qəbul etmək istəməyib11:51İnsanlar niyə pirlərə gedir11:59Монгольская средневековая письменная культура08:56Герои летописей и «Слово о полке Игоревом»: Династия Шаруканидов.19:24Uşaq adlarında dünyəviləşmə tendensiyası?17:43Humeyni'nin şiirlerinde tasavvufi motifler09:14MANTRA MEDİTASİYA.16:00О ПЕРСПЕКТИВАХ РАЗВИТИЯ ТЮРКСКОГО МИРА12:09Ərzin əşrəfi Naxçıvan (4-cü hissə)12:05Ərzin əşrəfi Naxçıvan (3-cü hissə)10:10Начался прием заявок на участие в конкурсах TEKNOFEST-2025 в ТРСК21:26«Разложение мозга»: как избежать негативного воздействия соцсетей?12:40Ərzin əşrəfi Naxçıvan (2-ci hissə)11:4912 ölkənin hüquqşünasları Bakıda: Cinayət hüququ müzakirə olundu11:00Ərzin əşrəfi Naxçıvan (1-ci hissə)15:25“Kinomexanikin qayıdışı” (“Kinomexaniki oqardemon”): Talış dilində dünya səviyyəli ilk bədii-sənədli filmin sehrli aləmi...10:58Yalan-palan İran12:50Азәрбайҗан тарихчысы Бакудагы беренче татар актрисалары турында: Аларга янаулар булган20:22Влияние Турции на переходный процесс в Сирии15:27Hicabsız İran10:27Как будет формироваться новый период в Сирии после Асада?20:17Iranda hicabı cərimələrlə "sevdirmək" istəyirlər17:26Nizip Ticarət Palatasına üzv iş adamlarından ibarət nümayəndə heyəti Azərbaycan-Türkiyə İş Adamları Birliyinin qonağı olub.16:57Лиля Брик- муза Владимира Маяковского17:03PEZEŞKİYANIN 1001 DƏRDİ VƏ EHTİMALLAR13:49Hz. İsa (ona salam olsun) nə üçün atasız doğulub?14:53КУШАНСКОЕ ЦАРСТВО – БУДДИСТСКАЯ ИМПЕРИЯ ЦЕНТРАЛЬНОЙ АЗИИ И ИНДИИ17:56İranda yaşayan xalqlar dövlətçiliyə təhdididirmi?10:40Pezeşkiyanın hicab problemləri10:03İRANDA FUNDAMENTALİSTLƏR GÜCLƏRİNİ GÖSTƏRİRLƏR14:24TÜRK DÜNYASI VƏ BƏHAİ DİNİ08:51KKTC, TDT Sivil Koruma Mekanizması’nda tam üyelik hakkı kazandı08:32Bahçeli: Türkiye, Azerbaycan ve KKTC’nin ortak alfabeye hazır olması Türk birliğinin müjdesidir17:14Кимакский каганат – кочевая империя Центральной Азии11:51İRAN PREZİDENTİNİN İLK GERİ ADDIMI20:39Dünya xalqları irqindən və dinidən asılı olmayaraq bir səmavi Mənbədən ilham alır17:59Кто определит итог выборов президента США: лобби или "колеблющиеся" штаты?13:57Мискинджа - Мискискар19:46В Туркменистане широко отметили Праздник туркменского алабая12:17Azərbaycanda xristian olmaq17:57Запреты у кыпчаков.16:57Амбициозный проект Илона Маска Starship: на пути к космическим путешествиям будущего18:01Тибет и Великая Степь в XIII-XX вв.15:17کمال17:40ЕС ввел санкции против представителей властей АТО Гагаузия12:11Dilənçiliyin sosiologiyasına dair qeydlər: ilahi təhdid və mənəvi terror11:59امام علی (ع)14:36В Баку подключились к международной акции "Диктант на лезгинском языке"13:35Geyim və əxlaq haqqında19:37Глава МИ-5 заявил о росте угроз со стороны России и Ирана17:17İranın "Mehestan" partiyası Azərbaycanın Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı planlarının qarşısını almaq üçün qəti addımlar atmağa çağırır14:09“Azərbaycan İranın başıdır, baş gedəndə bədən də gedər... General Şadan”09:48İran dini, yaxud dünyəvi dövlət olmasından asılı olmayaraq etnik və dini əyləci əlində saxlayacaq.16:32Организация тюркских государств: 15 лет единства и прогресса20:05Авраам Шмулевич: Иран не в состоянии нанести серьезный удар по Израилю18:38Azərbaycanda Roş Ha Şana bayramı ərəfəsində yeni yəhudi təqvimi dərc olunub15:17Расул Гьамзатова икрам авунай15:08XIX əsr ləzgi ədəbiyyatının məramı13:02Уйгурское национальное движение и Китай в ХХ веке15:32Белорусский народный праздник урожая "Багач" отпраздновали в музее Янки Купалы в Вязынке15:00Многовековая традиция: узбекский плов14:01Etnik kimliyi müəyyənləşdirən DNA nəticələri reinkarnasiya fəlsəfəsinin maddi təzahürüdür.12:59İmam Ali (a.s.) : " ...Sizinle savaşanlarla savaşın."18:24НОГАЙЦЫ В XV-XVIII ВВ.20:11İMAMQULUKƏND11:32Геенна изначально приготовлена не для людей, а для дьявола и его последователей – падших ангелов10:50Cəhənnəm əvvəlcə insanlar üçün deyil, şeytan və onun ardıcılları — yəni düşmüş mələklər üçün hazırlanıb17:41PARA NASIL CEZBEDİLİR?17:34САМОУНИЧТОЖЕНИЕ И БОЛЕЗНЬ19:59İran dövlətinin Bəhai icmasını zəiflətmək və məhv etmək siyasəti davam edir18:05Результаты ДНК и реинкарнация17:57В Турции найдена цилиндрическая печать возрастом около 4 тыс. лет17:00Архаизм Талибана: куда уходят корни одиозного отношения к женщинам в Афганистане22:14Митрополия Молдовы - о паломничестве священников в Россию: У них не было политических целей12:06KUANTUM BİLİNCİ TEORİSİ, AŞKINLIK, KUANTUM PSİKOLOJİSİ VE KURAN AYETLERI11:27"Sionist İsrail və Şeytan Amerika" İranı necə xilas etdi?17:43Ata Atun İngiliz Arşivlerinde Kıprısla İlgili Neler Buldu14:47Сборная Казахстана по кокпару начала первые тренировки на стадионе Игр кочевников в Астане12:04Tbilisidə Qafqaz Kürdlərinin I Beynəlxalq Elmi-Praktiki Konfransı baş tutub.20:29Нафталиевы и Шамиловы — первые горско-еврейские поселенцы Кабарды15:37В Ташкенте состоялась встреча президентов Азербайджана и Узбекистана с представителями деловых кругов двух стран15:27От Еленендорфа до Гейгёля18:11"BİRİNCİ və İKİNCİ" XOŞBƏXTLİK yaxud UTANCAQLIĞIN FƏLSƏFƏSİ!16:08Азербайджан и Казахстан проводят совместные учения «Алтын кыран-2024»21:43Проанализированы возможности Каракалпакстана и определены дальнейшие задачи17:27Погромы в Британии стали итогом исламофобской пропаганды21:04Период Яхьи Синвара в сопротивлении19:32КЕМ БЫЛИ ДИ И ЖУНЫ? Внутренняя Азия и Южная Сибирь от пришествия индоевропейцев до империи Хунну19:42Кыргызские женщины сохраняют традицию головного убора «элечек»20:43Президенты стран Центральной Азии на встрече в Астане выступили за продвижение общих интересов20:03Итоги выступления спортсменов из Центральной Азии на Олимпиаде — 202415:03В Баку отметили День Абая - Bakıda Abay Günü qeyd olunub14:55Бакуда Абай күні аталып өтті15:19СЛАВЯНЕ В ДЕШТ-И КЫПЧАКЕ19:07Великобритания сосредоточилась на защите Израиля военным присутствием в Средиземноморье и на Ближнем Востоке11:41Azərbaycanda etnik talışlar türkdilli toplumda özünü necə hiss edir15:05تئوری آگاهی کوانتومی، استعلایی ، روانشناسی کوانتومی و آیات قرآن14:50ТОТЕМЫ У КЫПЧАКОВ11:38Азербайджанские ковры в Музее Ислама, в Иерусалиме15:00Чем обернется для региона убийство лидера ХАМАС?10:49Исчезнувшие народы. Авары10:29Как будет формироваться внешняя политика Ирана в эпоху Пезешкиана?14:05ЭТНИЧЕСКАЯ СТРУКТУРА ВОЖДЕСТВ «ЛУКОМОРСКИХ КЫПЧАКОВ»11:19«Йаум Азым» – День Великий14:35Qasım Qasımzadənin ədəbi-elmi portreti16:02MULTİKULTURALİZM MƏRKƏZİNDƏ “AZƏRBAYCANDA YAŞAYAN TATLARIN ETNO-KONFESSİONAL TARİXİ” MÖVZUSUNDA TƏDBİR KEÇİRİLİB15:37А.Клесов: Древние арии - кто они были и откуда?12:33В Монголии проходит VII Международный фестиваль исполнителей на Морин Хууре15:09Исторические традиции кыргызского народа: «Кыргызское кочевье»14:47Pulu necə cəlb etməli və saxlamalı?14:33MÜKEMMELLİK13:16От кыпчаков к казахам. Политическая история Восточного Дешт-и-Кыпчака в XIII – начале XVI в.13:27"Эй, джони ман". Как Полад Бюльбюль-оглы и Орифшо Орифов дали концерт в Таджикистане13:12Как вызвать дождь в Таджикистане? Проводим специальные таджикские обряды12:52Христианство в Кавказской Албании17:05Состоялся первый Курултай по этнотуризму "Кочевой путь Гянджабасара и традиции кочевья: по следам предков"11:36CAMAL LƏLƏZOƏ - ƏDİB, ŞAİR, TƏNĞIDƏKƏ...11:17Кыпчаки в христианском мире (вопросы адаптации и ассимиляции).15:54İsrail'in askere almaya çalıştığı Ultra Ortodoks Yahudiler kimler, neden direniyorlar?15:19آگاهی «متفاوت» انسان دشت نشین زمان و مکان را تعریف می کند15:06Moscow’s New Language Policy Document Drops All References to Problems of Non-Russian Languages Contained in 2021 Draft12:33Cостоится первое официальное заседание Satellite Rotary Club Baku İnternational Shahdag Qusar15:34Iran recruits former Afghan soldiers for Middle East conflicts10:32İranda 14-cü prezident seçkiləri keçirilir19:15Битвы империй за Азербайджан (XIII-XV вв.)19:00Наследники культуры Золотой Орды. Опыт исторической биографистики деятелей культуры тюрко-татарских государств15:45Башкортостан в ХХ – XXI вв.21:15Турецкий преподаватель изготавливает тюркские музыкальные инструменты в мастерской вуза в Бишкеке21:06Гнезда, насчитывающие столетия: «птичьи дворцы» Османской империи18:52Национальный татарский праздник Сабантуй отметили в Азербайджане17:32Туркменская литература. Попытка исторической биографистики17:05Праздник "Тун пайрам" прошел в Хакасии16:04Bir İranlıyla İletişim Kurmak Şatranç Oyununa Benzer Veya İranlıların Psikolojik Portresi15:57Стремление к совершенству – естественное желание09:58İranda 14-cü prezident seçkiləri18:36Крымскотатарская поэзия ханского периода. Опыт исторической биографистики12:49ЧЕРКЕСЫ МЕЖДУ ТЮРКАМИ И РУССКИМИ19:04İRANDA İSLAHATÇILAR İSLAHATÇI OLSALAR, MƏSUD MƏSUD OLAR19:18Суть еврейских праздников. Шавуот: обретение свободы19:15Суть еврейских праздников. Шавуот: Тора жизни23:4412 ИЮНЯ-ДЕНЬ НЕЗАВИСИМОСТИ РОССИИ15:03Социально-философское наследие Махтумкули Фраги: преемственность идей мира, гуманизма и национального единства13:50КАБАРДИНЦЫ МЕЖДУ ТЮРКАМИ И РУССКИМИ16:57Bəhai icması və Dini Komitənin birgə “Qlobal sülh: Elm və dinin vəhdəti” mövzusunda elmi-praktik konfransı keçirilib16:01DÖVLƏT KOMİTƏSİNİN SƏDRİ BEYNƏLXALQ BƏHAİ İCMASININ BMT-DƏKİ BAŞ NÜMAYƏNDƏSİ İLƏ GÖRÜŞÜB15:01КРЫМСКИЕ ТАТАРЫ И КНЯЖЕСТВА ЦЕНТРАЛЬНО-ВОСТОЧНОЙ ЕВРОПЫ 1538-1713.09:06Bozkır insanının "farklı" bilinci zamanı ve mekanı tanımlar18:52ТАЛАНТ, ПРЕДАННОСТЬ И СОСТРАДАНИЕ ХИРУРГА КАМИЛЯ АБДУЛЛАЕВА15:32Татары под властью русских 1552-1913 гг.10:08Qüds, Azərbaycan və Dağlıq Qarabağ17:01“ANAJ” saytının beynəlxalq məsələlər qrupu Azərbaycan Respublikasını Şah İsmayıl Xətaiyə sahib çıxmaq əzmində ittiham edir.
САМОЕ ЧИТАЕМОЕ
  1. Интервью первого квантового психолога Азербайджана сайту Lent.az.
  2. Təbrizdə Beşinci Milli Muğam Musiqi Festivalı keçirilib
  3. Несторианское христианство и его распространение в Центральной и Внутренней Азии в эпоху Средневековья
  4. კვანტური ცნობიერების თეორია და კვანტური ფსიქოლოგია
  5. Urmidə nələr baş verib
  6. Дорога слез. Ассирийцы и их эмиграция в XIX-XXI вв.
  7. GENETİK İRQÇİLİK VƏ AŞIRI MİLLƏTÇİLİK
  8. İranda Azərbaycan əleyhinə mövqelər davam edir
  9. PEZEŞKİYAN HÖKUMƏTİ PREZİDENTİN ÖZ VƏDİNƏ ƏMƏL ETMƏSİNƏ İCAZƏ VERMƏDİ?
  10. Место встречи – бакинский бульвар
  11. Кто такая Латифа аш-Шараа — первая леди Сирии?
  12. İran Azərbaycanın dövlətçiliyini inkar edir
  13. Сумаляк — главное блюдо Новруза в Узбекистане
  14. Dərddən "ləzzət" alanlar
  15. کسانی که از رنج "لذت می برند"
  16. Xamneinin istefası üçün ictimai tələb artır
  17. Нишалда - популярный десерт на Рамазан в Узбекистане
  18. Согдийцы и хорезмийцы - иранские оседлые народы доисламской Центральной Азии
  19. Savaşsonrası psixoloji problemləri cəmiyyət birgə aşmalıdır
  20. Orucun sosiologiyası: onlayn sorğunun statistik təhlili
  21. Парфянское царство – государство иранцев-зороастрийцев в Иране и Центральной Азии
  22. Отношения Азербайджана и ТРСК: история и перспективы развития
  23. Детские воспоминания о праздниках: евреи и славяне о Песахе
  24. Армейский раввин и выжившие узники
  25. Nizami Gəncəvinin “Sənsiz” qəzəli talış dilində-“Be tı”
  26. محمودی: هواداران تراکتور در دنیا بی‌همتا هستند/ ورزشگاه یادگار امام، بهشت فوتبال است
ОПРОС

Где будете встречать Новый год?


 
«    Aprel 2025    »
B.e.Ç.a.ÇC.a.CŞB
 123456
78910111213
14151617181920
21222324252627
282930 
ГАЛЕРЕЯ