Tbilisidə Qafqaz Kürdlərinin I Beynəlxalq Elmi-Praktiki Konfransı baş tutub.

Kürd Media Mərkəzi adından ilk dəfə beynəlxalq konfransa dəvət alır və iştirak edirdim. Bunun üçün bütün təşkilatçılara və iştirakçılara minnətdaram.

Qeyd edim ki, 15-16 avqust 2024-cü il tarixlərində Gürcüstanın paytaxtı Tbilisi şəhərində "Qafqaz Kürdlərinin I Beynəlxalq Elmi-Praktiki Konfransı" keçirildi. Konfransa 17 ölkədən 50-dən çox alim və elmi tədqiqatçılar, ictimai fəallar, jurnalistlər qatıldı. 2 gün davam edən konfrans sessiyalarla davam etdi. Oxunan məruzələrin və edilən müzakirələrin faydalı olacağına inanıram.

Konfransda mənim üçün ən maraqlı məqam Qafqazda erməni-müsəlman münaqişəsinin başlanması ilə Ermənistandan və Şərqi Zəngəzurdan müsəlman kürdlərin deportasiya edilməsi məsələsinə toxunulması idi. Deportasiya ilə bağlı məlumatların digər ölkələrdən konfransa qatılan kürd alim və tədqiqatçıların, jurnalistlərin diqqətinə çatdırılmasını Azərbaycandan olan kürdlərin beynəlxalq müstəvidə uğuru kimi qiymətləndirmək olar.

Azərbaycanlı kürdlər konfransda aktiv iştirak edirdilər. Onlardan Həjar Şamil (Həjar Əsgərov) təşkilatçılardan biri idi. Onun mərhum atası Şamil Əsgərov Azərbaycanda tanınmış alim və yazıçı olmuşdur. Kəlbəcər rayonundandırlar və ermənilərin hərbi təcavüzündən birbaşa əziyyət çəkiblər. Kürdüstanın "Rudaw" telekanalının Rusiya və post-sovet ölkələri üzrə müxbiri, Azərbaycanın Laçın rayonundan olan Kamiz Şəddadi də konfransda iştirak edir və tədbiri mətbuatda işıqlandırırdı. Laçın da 1992-2020-ci illər ərzində işğalda saxlanılmışdır. Azərbaycanda yaşayan kürd icmasını "Ronahi" Kürd Mədəniyyət Mərkəzinin sədri Zabit Məmmədov təmsil edirdi. Tanınmış gənc vikipediyaçı Ayxan Zayıdzadə də konfransda iştirak edirdi.

Ermənistandan vaxtilə deportasiya edilmiş kürdlərin əksəriyyətinin azərbaycancanı səlis bilməsi və kürdcə ilə yanaşı bu dili də istifadə etmələrini diqqətdə saxladım. Onlar da konfransda fəal iştirak etdilər. Lətif Bruki kürdlərin erməniləşdirilməsi və yezidi kürdlərin Ermənistanda assimilyasiyası məsələləri ilə bağlı dəyərli tədqiqat materiallarını bizimlə bölüşdü. Qazaxıstandan konfransa qatılan Rafiq Mirzoyev və Murad Şamilov isə kürdlərin 1989-cu ildə Ermənistandan deportasiya edilməsi məsələsinə toxundular.

Konfransda tamamilə unudulmaqda olan qədim kürd dilinin qorunub saxlanılması, yenidən öyrənilməsi ilə bağlı həyəcan təbili çalınıb. Türkləşmə və erməniləşmə istiqamətlərində 3 əsrdən çoxdur davam edən assimilyasiya prosesi, ana dilinin qorunub saxlanılması və inkişaf etdirilməsi yolları, çoxkonfessiyalı kürd cəmiyyətində tolerantlığın inkişaf zərurəti, müxtəlif ölkələrdə yaşayan kürdlər arasında münasibətlərin inkişafı kimi məsələlər müzakirə edilib.

Xüsusilə xristian kürdlərin qriqoryan kilsəsi vasitəsilə erməniləşdirilməsi barəsində iştirakçıların nəzərinə çatdırılan dəyərli tədqiqat materialları mənim üçün maraqlı oldu. İrəvan, Göyçə, Dərələyəz, Zəngəzur və s. ərazilərdən müsəlman kürdlərin deportasiya edilməsindən sonra yer adlarının erməniləşdirilməsi məsələsinə də toxunuldu.

Müharibə mövzusuna əsasən assimilyasiyaya təsiri kontekstində toxunuldu. Ümumən isə siyasi mövzulara veto tətbiq edilərək, humanitar mövzularda söhbətlərə yer verildi. Mədəniyyət, incəsənət, təhsil, kommunikasiya, arxiv istiqamətlərində kürdlərin öz hüquqlarından məlumatlı olması və mövcud imkanlardan istifadə edə bilməsi bacarıqlarından danışılıb. Konfransda kürdlərin yaşadıqları dövlətlərlə Kürdüstan arasında mədəni, təhsil və iqtisadi əlaqələrin inkişaf etdirilməsində fəal iştirakının vacibliyinə də diqqət çəkilib.

Təşkilatçılara - "Ronahi" Gürcüstan Kürdləri Assosiasiyası, Qafqaz Kürd İnstitutu, Koordinasiya Şurası, Almatı Kürd Mədəniyyətinin İnkişafı Fondu, Mədəniyyətlərarası Əməkdaşlıq Akademiyası və Kürd İcmalarının Beynəlxalq Federasiyasına, eləcə konfrans iştirakçılarına öz təşəkkürümü bildirirəm.