Ethnoglobus » ПРАЗДНИКИ, ОБРЯДЫ » İlaxır çərşənbədir, il tamam olur

İlaxır çərşənbədir, il tamam olur

image

AMEA Arxeologiya, Etnoqrafiya və Antropologiya

İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, t.ü.f.d., dosent 

Bəhmən Fazil oğlu Əliyev


Azərbaycan etnoqrafiya elminin öyrəndiyi məsələlərdən biri xalq təqvimidir. Bu o qədər geniş və dərin mövzudur ki, araşdırdıqca yeni məsələlər ortaya çıxır, tədqiq etdikcə indiyədək öyrəndiklərinə başqa müstəvidə baxmağa başlayırsan. Astronomik proseslərdən qaynaqlanan xalq təqvimi insanları bir araya gətirən təsərrüfat həyatının, maddi və mənəvi mədəniyyətin bütövləşdiyi, birləşdiyi zaman və məkan kəsimidir. Bu geniş mövzudur, qısaca toxundum. 

Novruz bayramı ilə bağlı günlər, mərasimlər, atətlər və s. əslində xalq təqviminin tərkib hissəsidir. Zaman keçdikcə təsərrüfat həyatı, məişəti, inancları, inamları ilə zənginləşmiş, bayramlaşmış bir yaşam sistemidir, sadə həyatdan doğan yaşam fəlsəfəsidir. Azərbaycana qarşı düşmənçilik münasibət bəzləyən ölkələr və onların maraqlarına qulluq edən qruplar bu xalq təqviminin “Azərbaycanın olmadığı” haqqında uydurmalarla ortada meydan sulayırlar, bəziləri də bilməyərəkdən məişət səviyyəsində aparılan tora düşürlər. Məncə, ayıq-sayıq insanlarımız məişət səviyyəsində aparılan bu ideoloji təxribatın, təbliğatın fərqində olmalıdırlar, bəzən öz sözlərini deməli, bilməyərəkdən düşmən təbliğatına uyanları xəbərdar etməlidirlər. 

Heç sual vermisinizmi? Niyə donlara bürünmüş bəzi şəxslər maddi və mənəvi mədəniyyətimizin hansısa elementinin, qeyri-maddi irsimizin hansısa nümunəsinin Azərbaycanın olmadığını “sübuta yetirməyə” çalışırlar? Niyə bu istiqamətdə sistemli şəkildə təbliğat aparırlar? Niyə? Məqsəd-məramları nədir? Xalqın mənəvi dəyərlərini əlindən alıb beyinləri yumaq, pozmaq, milli   yaddaşımızı silmək istəyirlər. Məqsədləri isə milli yaddaşsız qalmış beyinlərə öz qondarma “alqoritmlərini” yazmaqdır.

Novruz bayramı dünyadakı azərbaycanlıları mənəvi baxımdan birləşdirən, ortaq dəyərləri paylaşan bir sistemdir. Ortaq dəyərlər sistemidir! Etnik mənsubiyyətindən, dini mənsubiyyətindən, hansı ölkədə yaşamasından asılı olmadan bütün azərbaycanlılar bu mənəvi dəyərlər sistemini paylaşır. Bu mənəvi birlik və dəyərlər sistemi isə çoxların qorxudur.

...Novruz təqvim sisteminin ən təntənəli günü İlaxır çərşənbədir. İndiyədək aparılmış etnoqrafik tədqiqatlar Cənubi və Şimali Azərbaycanda, bütün bölgələrimizdə son doğru çərşənbənin yalnız İlaxır Çərşənbə adlandırıldığını dönə-dönə təsdiqləyir. İlaxır Çərşənbənin “Torpaq çərşənbəsi” adlandırılaraq, ictimayi rəyə yeridilməsi qeyri-elmi olmaqla yanaşı, Azərbaycanın bayramlar, mərasimlər ənənəsini təhrif etmək deməkdir.

Səməd Vurğun poemalarının birində yazır

Axır çərşənbədir... İl tamam olur,

 Bu il kənd içində danışır hamı – 

At üstə gəlmişdir Novruz bayramı – 

Qulunlu at üstə... Bu bir muraddır. 

Qocalar deyir ki, bolluq keçəcək, 

Torpaq su yerinə şərbət içəcək. 

Odur ki, hamının ürəyi şaddır, 

Hamının arzusu, ümidi gülür, 

Üzündən, gözündən nurlar tökülür.

İlaxır çərşənbə, eləcə də Novruz bayramında maraqlı bir mərasim vardır. İnanca görə, ailənin üzvləri axşam yandırılan tonqalın üstündən hoppanmalı, bununla da köhnə ilin ağrı-acısından xilas olmalıdır, arınmalıdır.  Tonqalın üstündən tullanmaq şərti simvol sayılır, yəni insan həyatın sərtliklərinə dözərək, səbr edərək, ağrı-acısını geridə buraxır, gələcəyə, yaşayıb-yaratmağa ümidlə baxır. 

İnanca görə, dünyadan köçmüş babalarının ruhları ildə bir dəfə, İlaxır Çərşənbədə öz nəvə-nəticələrinə baş çəkməyə gəlirlər. Ata-baba ruhlarının gəlişinin vaxtı İlaxır çərşənbəyə düşür. İnsanlar böyük tonqallar qalayırlar ki, ətraf işığa qərq olsun, gecənin zülməti ərisin, ata-baba ruhları yurdlarını asanlıqla tapa bilsinlər. Əgər ruhlar görsələr ki, nəsilləri yaşayan evlərdə ocaqlar sönüb, elə başa düşərlər ki, qoyduqları adət-ənənələr unudulub, övladlarına qalan var-dövlət göyə sovrulub, hər şey məhv olub. Övladlarından küsərək qayıdıb gedərlər və bir də o tərəflərə gəlməzlər. Görsələr ki, ocaqlardan tüstü gəlmir, xörəklər bişirilmir, nəvə-nəticələri deyib-gülmürlər, ac-yalavacdırlar, küsülüdürlər, onda da inciyər və bir də oralarda görünməzlər. Məhz bu inama görə, İlaxır çərşənbə axşamı tonqallar qalanır, şənliklər keçirilir, umu-küsü aradan götürülür. 

İlaxır çərşənbə təmtərağı ilə digər çərşənbələrdən fərqlənir. Düzdür, əvvəlki çərşənbələrdə də “çərşənbə xonçası” tutulur, tonqal yandırılır və s. Amma İlaxır çərşənbənin növrağı xeyli zəngindir.

Soyuqdan, şaxtadan olmazın əzab-əziyyətini görmüş, məşəqqətini çəkmiş insan qışı yola saldığına sevinir, şadlığını bayram səviyyəsinə qaldırır. Bəzi bölgələrdə İlaxır Çərşənbənin təntənəsi Novruzu belə üstələyir. 

Bu çərşənbə mərasimləri sübh tezdən bulağa, çaya getməklə başlayır. İnsanlar bulaq başına, çay kənarına gələr, oradan su götürər, suyun üstündən atlanar, dərdini, arzusunu suya danışar və sudan dilək diləyərlər. 

Axır çərşənbənin gecə mərasimləri də təntənəli keçirilir. Tonqallar çatılır, od üstündən tullanılır, uşaqlar qohum-qonşuya üz tutur, evlərə torba atılır, qız-gəlinlər qulaq falına çıxırlar. Axır çərşənbədə evlərdə şam yandırılır, xonça düzəldilir. El-obada camaatın gur yığışdığı və yaşadığı yerlərdə yumurta döyüşdürülür, digər xalq oyunları keçirilir. İnsanlar məişətdə və təsərrüfatlarda köklü yeniliklər edirlər. Qız-gəlinlər ev-eşikdə təmizlik işləri görərlər. Ev-eşik silinib-təmizlənər, yorğan-döşək gün altına atılar, ev-eşikdə nə varsa suya çəkilər, qapı-baca açıq qoyular, evin havası dəyişilər.

Kişilər də həyət-bacada əsaslı işə başlayarlar. Bağ-bağata əl gəzdirilər, həyət-baca səliqə-sahmana salınar. Bağ-bağatda ağacların qol-budağı budanar, artıq nə varsa yandırılar, ağacların dibi bellənər. Axır çərşənbədə torpağa əlahiddə bir sevgi ilə qayğı göstərilər. Bağ-bağatda, əkin-biçin yerlərində torpaq daşlardan təmizlənər, əkin üçün yararlı yerlər əkilib hazırlanar. 

İlaxır Çərşənbə ilə bir sıra adətlər, ənənələr, sınamalar vardır: 

Azərbaycanda bir adət budur ki, həmin çərşənbə axşamında od üstündən üç və ya yeddi dəfə o yan – bu yana atlanar, bununla da insanlar köhnə ilin azar-bezarını, dərd-bəlalarını özlərindən qovub təzə ilə sağlam canla qədəm qoyacaqlarına, gələcək azar-bezardan qorunacaqlarına inanırlar. 

Axır çərşənbədə tonqal qalanması, plov dəmlənməsi, səməni, xonça, qapı pusma, şam yandırma, bayramlaşma, fala baxma və bir çox adət-ənənələr var.

İlaxır çərşənbənin maraqlı ayinlərindən biri də “Ağacqorxutma”dır. Bar verən ağac bardan qaldıqda deyirlər ki, çilləyə düşüb qısırlaşıb. Çərşənbə günü ağac sahibi əlinə balta alıb onun yanına gəlir və deyir: - Ey barsız, bəhərsiz ağac, sən mənim nəyimə lazımsan?! Kəsəcəyəm səni! - Belə deyib ağacın üstünə hücum çəkir. Baltanın küpüylə, ağzıyla ağacın gövdəsinə astaca vurub onu səksəndirir. Bu zaman başqa biri, daha çox el ağsaqqalı, balta vuranı tutub saxlayır və deyir: - A kişi, kəsmə ağacı. Mən onu zaminə götürürəm. İnanıram ki, qarşıdakı ildə o bar verəcək. - Bu vaxt evdəkilərdən ayağı sayalı, əli bərəkətli sayılan ağacın dibinə şərbət səpir, buraya noğul, nabat, qovurğa, səməni qoyur. Bağın bir küncündə çır-çırpı yandırıb tüstüsünü ağaclara verirlər ki, onlar xəstələnməsin, meyvələrinə qurd düşməsin. 

İlaxır çərşənbə gecəsində buğda, un çuvallarının, digər azuqə qablarının ağzı açıq saxlanılır. İnama görə, həmin gecədə bərəkət paylanılır. Əgər bu vaxt çuvalların, qabların ağzı bağlı olsa, onda evin bərəkət payı kəsilər.

İlaxır çərşənbədə iki almadan birinə nişan qoyulur. Sonra niyyət tutulub evdəkilərdən almalardan birini götürməsi istənilir. Əgər nişanlanmış alma götürülərsə, niyyət sahibi istəyinin hasil olacağına inanır. İlaxır çərşənbə gecəsində ərgən qızlar evin qapısında arxası həyətə sarı durub sağ ayaq başmaqlarını sağ əllə sağ çiyinlərindən arxaya atırlar. Sübh tezdən hamıdan erkən oyanıb başmağa baxırlar. Əgər başmağın burun tərəfi yola, daban tərəfi evə sarıdırsa, sahibi yaxın vaxtlarda xeyir xəbər eşidəcəyinə, ərə gedəcəyinə inanır.

İlaxır çərşənbə ilə bağlı bəzi falları diqqətinizə çatdırırıram:

Axır çərşənbə günü axşam çağı qonşuların qapısını sakitcə pusurlar. Qapıya yaxınlaşarkən eşidilən ilk sözü və ya bir neçə sözü yozub, bəxt haqqında müəyyən mülahizələr söyləyirlər. Məsələn, ilk eşidilən sözlər “işığı yandır”, “yaxşı olacaq” olarsa, il boyu hər şeyin yaxşı olacağı güman edilir. Əksinə, “söndür”, “viran qalsın” və bu kimi sözlər eşidiləndə pis tərəfə yozulur.

Axır çərşənbə gecəsində bir tərəfinə qırmızı, o biri tərəfinə qara qələm qoyulmuş yumurtanı axar suyun qırağında gizlədərlər. Niyyətin baş tutacaqsa, yumurtanın üstünə qırmızı, baş tutmayacaqsa qara xətt çəkilər.

Axır çərşənbə gecəsində kasaya bir az su töküb içərisinə bir ucuna pambıq dolanmış iki iynə salırlar. Əgər iynələr yaxınlaşarsa, ürəyində niyyət tutan adam tezliklə öz sevgilisinə qovuşacaqdır.

Axır çərşənbə gecəsində almanı, qabıqlarını qırmamaq şərtilə, bütöv soyub yeyirsən. Güzgünü həmin qabıqlarla bir yerdə başının altına qoyub yatsan qismətinə çıxacaq adamı görərsən.

Axır çərşənbə gecəsində iki dolça götürüb xəlvətcə birini manşırlayırsan. Dolçaların ikisini də bir uşağa verib suya göndərirsən. Ürəyində tutduğun qab dolu gələrsə, niyyətinə çatarsan.

Axır çərşənbə gecəsində qızlar arxası qapıya sarı durub, ayaqqabı tayı atarlar. Ayaqqabının burnu qapıya tərəf düşərsə, onu atan qız tezliklə ərə gedər.

Axır çərşənbə gecəsi hamıdan xəlvət bişirdiyin duzlu kökəni yeyib yatırsan. Həmin gecə yuxuda susayanda, qismətin olacaq oğlan sənə su verər.

İnama görə, bu çərşənbədə torpaq artıq əkinə hazır olur və ona toxum səpmək olar. 

Novruzlu günlərdə, xüsusilə İlaxır çərşənbə günü tamaşalar göstərmək də qədim vaxtlardan gəlir. 

“Xanbəzəmə” oyun “Xan-xan”, “Xan oyunu”, “Xan yaratdı”, “Şahbəzəmə”, “Şah-şahı” və s. adlarla məzmun oxşarlığına, icra tərzinə görə, müxtəlif variantlarda indi də oynanılır.

“Məsmayıl” oyunu ildə bir dəfə - İlaxır çərşənbənin axşamı icra olunur. Elin-obanın qız-gəlinləri, cavanları niyyət tutub kəndin ən yaşlı ağbirçəyi olan nənənin evinə toplaşırlar. Dünyagörmüş nənə də iri mis qazanı dupduru su ilə doldurub ağzını da ağ süfrə ilə qapayır. Məsmayıla gələn qız-gəlinlər ürəklərindəki arzu və niyyətlərin həyata keçməsi üçün bir daha dua edib gətirdikləri sancağı, muncuğu, sırğanı, üzüyü özlərinin nişanəsi kimi su dolu qazana atarlar. Bu mərasimdə gənc oğlanlar da iştirak edə bilər. Oyun başlayır, ilk bayatını ağbirçək nənə özü deyir. İnanca görə, hər deyilən bayatıdan sonra nənə əlini qazana salıb qarışdırır və içərisindən təxmini üzük, sırğa, sancaq, muncuq çıxarır. Çıxan nişanə kimindirsə bayatının mənası da onun qismətinə yozulur. Bayatılar da əsasən arzuların, ümidlərin doğrulacağını, həyata keçəcəyini, sevgililərin bir-birinə qovuşacağını ifadə edir.

Əzizinəm düzə gəl,

Çəmənə gəl, düzə gəl,

Döyüb qonşu qapısın,

Çaşıb elə bizə gəl.

Dəvə gəlir enişdən,

Topuğunacan gümüşdən

Bizə də bir pay düşə,

Xurcundakı yemişdən.

Oyun üç dəfə təkrar olunur, qazan üç dəfə dolub-boşalır. Sonda cavanlar həmin suda ucuna pambıq bərkidilmiş iynə qaçırdırlar. İynənin biri sevən oğlanı, o biri də qızı ifadə edir. Bir-birini qovan iynələr qovuşursa, bu da sevənlərin bir-birinə qovuşacağına işarə kimi yozulur. Mərasim sona yetəndə ağbirçək nənə mis qazandakı suyu dirilik, azar-bezardan qurtuluş rəmzi kimi camaatın üzünə çiləyir və “üzünüzə aydınlıq” deyir.

İlaxır çərşənbənin ən məşhur mərasimi “Vəsfi-hal”dır.

 Göydə ulduz olaydım,

 Can gülüm, can, can!

 “Vəsfi-hal” mərasimində iştirak edənlər aralığa “dilək tası” adlanan su ilə dolu badya qoyaraq ora üzük, sırğa, sancaq, iynə və s. salıb, ağ yaylığı badyanın üstünə salaraq oxumuşlar:

Araz axar burular,

    Can gülüm, can-can!

Suyu daşda durular,

       Can gülüm, can-can!

Ürəkdə arzun olsa,

Sənə də toy qurular,

       Can gülüm, can-can!

     Can gülüm, can-can!

İlaxır çərşənbə gecəsində tamamilə “Vəsfi-hal”a oxşayan bir falaçma da vardır ki, bu, “Kuzə falı” adlanır. Amma “Kuzə falı”nda qızlar yox, yalnız gəlinlər, oğul-uşaq böyütmüş qadınlar iştirak edirlər. Onlar bir evə toplaşıb ortalığa ağzı enli bir kuzə qoyurlar. Kuzənin içinə hər kəs sancaq, oymaq, üzük, sırğa, iynə, düymə və s. atır. İştirakçılardan bir nəfər kuzəni aparıb bulaq, çay, göl suyu ilə doldurub gətirir. Kuzənin ağzına güzgü qoyurlar. Sabahısı gün tezdən nişan sahibləri kuzə olan evə gəlirlər. Bir balaca qız uşağı güzgünü qaldıraraq əlini kuzəyə salıb nişanlardan çıxarır. Burada daha çox söz-nəğmə bilən qadın nişan çıxaran qıza baxmadan, eynən “Vəsfi-hal”dakı nəğmələrdən oxuyur. Nişan sahibi bu sözləri ürəyində tutduğu niyyətə uyğun yozur.

Axır çərşənbə və Novruzda səhər, gün çıxmamışdan qabaq axar suyun üstündən tullanar, evə təzə su gətirərlər. Sübh o başdan axar suya, bulağa gedər (buna bəzi bölgələrdə “Novbaş” dəyirlər), əl-üzlərini yuyar, bir-birinin üstünə su çiləyər, çillə kəsdirərlər. Bu, mübarək sudur; suyun müqəddəsliyini, qüdrətini tərənnüm edən nəğmələr oxuyar, müxtəlif oyun və əyləncələr icra edərlər. 

Ürəklərdə neçə-neçə dilək tutan qız-gəlinlər, cavan oğlanlar, ahıllar niyyət eləyib su üstündən tullanar, “ağırlıqlarını suya tökər”, çillə kəsdirərdilər. Hamı təzə sudan - İlaxır suyundan gətirib evə, qapı-bacaya, həyətə, tövləyə, bərəkət təknəsi təndirə, xırmana, dəyirmana səpər. Belədə il ruzulu olar, bərəkət artar. 

İlaxır çərşənbə mahiyyət baxımından bütün çərşənbələrin ümumiləşdirilmiş - yekunlaşdırıcı şənliyidir. Bununla da köhnə ilin yola salınması və Novruzun qarşılanması məhz ilin axırıncı çərşənbəsinə həvalə olunur.

Allah şəhidlərimizə rəhmət eləsin, qazilərimizə can sağlığı, şəfa versin. Onların qanları, canları hesabına, qəhrəmanlığı, igidliyi hesabına torpaqlarımızı qaytarmışıq.  Dua edək ki, işğaldan azad olunmuş torpaqlarımızda bərpa-quruculuq işləri elə bir vüsət alsın ki, otuz ilin işini iki-üç ilə qurtaraq. Səfərbər olub bütün çətinliklərin öhdəsindən gələk, vətənimizin güclənməsi üçün daha da əzmkar, mübariz olaq. 

İlaxır Çərşənbəniz mübarək olsun!

ДРУГИЕ НОВОСТИ
ВСЕ НОВОСТИ
14:12Черкесы между прошлым и будущим13:59Русскоязычная коранистика досоветского периода16:02Мигрантов из Центральной Азии вновь стали массово «приглашать» на фронт, даже в мечетях08:55В Австрии в 2022 году совершено 1324 правонарушений на почве исламофобии08:47В Конье стартовала «Неделя турецкой кухни»18:53Монастырский комплекс Худавенг обладает особым значением.16:54Сохранение биоразнообразия, как фактор защиты окружающей среды16:46Саммит в Сиане, как сигнал роста влияния Китая в Центральной Азии16:42В Кыргызстане прошла неделя моды AK-Buura Fashion Week-202317:20Благодаря строительству коридора Север - Юг России избежит изоляции от Мирового океана17:06Что происходит в Гагаузии16:44Доклад Госдепа о свободе религий – инструмент вмешательства в дела Азербайджана09:59HEYDƏR ƏLİYEVƏ ARXALANAN GƏNC AZƏRBAYCANLI MÜTƏRCİM21:06ON SOME PECULIARITIES OF TALYSH DECORATIVE- APPLIED ART18:26Депортация крымских татар: не утихающая боль народа18:05Китай стремится усилить влияние в Центральной Азии21:34Azərbaycan dili haqqında 1400 il bundan qabaq Kəsra Ənuşirəvan Adilin qeydləri19:05Azərboyconi sərboz17:01Гагаузия может объявить о своей независимости16:28Etibar Əliyev_ ğurbətədə vətəni dardi kəşə şair.....20:06Cəmiyyətimizdə oğlan uşaqlarına verilən qüsurlu tərbiyə və məişət zorakılığı11:38«Media savadlılığı və qazilər: “Hansı daha təhlükəlidir: müharibə yoxsa informasiya?" adlı tədbir Bakıda davam edib09:18От Агалыка до Памира12:40Xıdır İlyas-Hıdrellez20:11Лексика нашего времени16:04Си Цзиньпин пригласил в Китай с госвизитом президента КР и еще трех стран ЦА15:37AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI MULTİKULTURALİZM SİYASƏTİNİN NÜMUNƏSİ KİMİ21:00Творчество Юнуса Эмре уже 7 веков озаряет путь человечества15:04AZƏRBAYCAN CƏMİYYƏTİNİN RƏSULZADƏ “TƏƏSSÜBÜ” və NƏRİMANOV “NİFRƏTİ” (2-ci yazı)14:48AZƏRBAYCAN CƏMİYYƏTİNİN RƏSULZADƏ "TƏƏSSÜBÜ" və NƏRİMANOV "NİFRƏTİ" ( 1-ci yazı )14:38Будущее зерновой следки17:54В Астане открылась выставка «Доспехи казахских батыров»11:43Новую конституцию Узбекистана поддержали более 90% участников референдума18:15Победителем этапа Гран-при «Формулы-1» в Баку стал Серхио Перес06:58Cənublu məşhur pedaqoq Zehtabinin də qanı molla rejiminin “vicdanındadır”...06:52В Фергане обсудили взаимодействие ж/д структур тюркских государств06:37Турецкая Республика Северного Кипра получила статус наблюдателя в ТюркПА18:24Барлас: Утверждения армян по 1915 году - самая большая ложь XX века16:39ЦСБ: в Израиле проживают 9,727 миллиона человек, 73,5% из них - евреи16:31В Иране убит известный аятолла Аббас-Али Сулеймани19:04Игра на четверых: для чего Израиль подружился с соседями Ирана18:40Семья из Турции ухаживает за собакой, разбудившей хозяев за минуты до землетрясения17:12Iran deputatının Azərbaycana məsləhət verməkliyi17:05İRANIN AZƏRBAYCANA QARŞI İDEOLOJİ FƏALİYYƏTİNİN MƏRHƏLƏLƏRİ17:40Доклад Сената Канады: исламофобия глубоко укоренилась в стране12:44Goranboyda “Hansı daha təhlükəlidir: müharibə, yoxsa informasiya?" adlı layihə çərçivəsində qazilərlə görüş keçirilib.13:59Россия делает ставку на многополярный мир и выход из изоляции12:36“Hansı daha təhlükəlidir: müharibə, yoxsa informasiya?" adlı layihə Yevlaxda davam edib.10:14Запущен процесс по ликвидации Молдовы09:26“Hansı daha təhlükəlidir: müharibə, yoxsa informasiya?"08:17TPAO: Черноморский газ начнет поступать в дома в Турции в мае08:21Католики всего мира празднуют Пасху08:07«Шма Исраэль»08:00CƏNUBİ AZƏRBAYCAN SEPAHIN HƏDƏFİNDƏ10:37İlaxır çərşənbədir, il tamam olur16:57Зачем Грузии закон об "иноагентах"? Аргументы сторонников и противников15:58KARMA və SEÇİM AZADLIĞI!09:35Azerbaijan envoy to Israel: You cannot use our airfields to attack Iran09:13Avestanın "Videvdat" bölümünün Azərbaycan dilinə tərcüməsinin təqdimatı olub18:20Мидраш Раба. Эстер Раба17:36Русское евразийство и его восточноевропейские аналоги 100 лет назад и сейчас (на примере Венгрии)17:24«Разрубленная книга» и Надир-шах17:08Новая стратегия России в ЕАЭС15:31Tehran’s 'new old fear': Southern Azerbaijan wants independence18:25Yel çərşənbəsi- Yelli çərşənbə18:20Как будут развиваться события в Приднестровье11:37Веха в истории Азербайджана: Мамед Эмин Расулзаде15:22Интернет породил опасные фобии у людей15:02“Doğru üskü” gəldi çatdı14:53В Молдавии утвердили румынский язык как государственный09:00Haputlar16:19О некоторых особенностях устного народного творчества талышского народа.15:16Время Красного Дракона. возрастающая роль Китая в мировой политике11:27Генсек ТЮРКСОЙ провел встречи в Узбекистане12:59Modificarea formei capului/craniului Tn Caucazul de Sud si Orientul Apropiat in perioada tarzie a epocii bronzului - perioada timpurie a epocii fierului. Date arheologice si antropologice19:261905-1906-جی ایللر کوتلوی قیرغین‌لار18:47THE KHOJALY MASSACRE: THE BLOODIEST AND MOST FEARSOME TRAGEDY OF HUMAN HISTORY19:46Узбекистан признан самой гостеприимной страной на постсоветском пространстве15:06РУССКИЙ ЯЗЫК В КИРГИЗИИ ОСТАЕТСЯ СОЦИАЛЬНО ПРЕСТИЖНЫМ13:21قتل عام خوجالی: وحشتناکترین و خونین ترین فاجعه بشریت13:13Futbol’un Tarihcesi ve Divânü Lügati’t-Türk12:56Hocalı soykırımı: insanlık tarihinin en kanlı ve en korkunç trajedisi12:37مذبحة خوجالي: أخطر مأساة في تاريخ البشرية12:25Ходжалинский геноцид: самая кровавая трагедия ХХ века12:17İRANIN SAXTA TARİXİ14:43Dil və Ana dili haqqında düşüncələr10:21Kак скоро Таджикистан и Кыргызстан завершат пограничный спор16:24Azərbaycanın Qüzeyində və Güneyində Çərşənbə axşamları09:25ОДКБ и интеграционная безопасность евразийского пространства17:45Разоблачена команда хакеров, вмешивавшихся в выборы18:01BİR QRUP TƏBRİZLİ TƏRİF EŞİTMƏK ÜÇÜN RƏHBƏRİN HÜZURUNA GEDİR12:16Критикуя Украину, Венгрия идет в тюркский мир19:05Некоторые знаменитые эпитеты имама Али (а)19:02Азербайджанский актер-христианин продублировал фильм об Имаме Али на русский язык (ВИДЕО)18:36Как живут потомки согдийцев в труднодоступном ущелье Таджикистана19:58Четвероногие герои: Собаки, которые помогают спасать людей из-под руин в Турции11:31Налёт БПЛА Bayraktar AKINCI ve Bayraktar TB2 в зоне бедствия превысил 1,2 тыс. часов10:24დამტვრეული მანქანით, მაგრამ სუფთა გულით – აზერბაიჯანელი ახალგაზრდა თურქეთის დასახმარებლად19:22Почему Казахская ССР русифицировалась сильнее, чем другие республики Союза?16:29Узбекистан наконец-то договорился с талибами13:22Zəlzələlər ilahi cəzadırmı?09:55Xızır Peyğəmbər xoş gəlir, dərdlilərə, dara düşənlərə qurtuluş gətirir.17:54В казахстанском Туркестане прошел "Первый межпарламентский форум стран ЦентрАзии"15:56Картина сдвига плиты Анатолии прояснится после анализа со спутников - Доглиони15:46“Oğru üsgü” başlayıb... Novruz yaxınlaşır21:09Израиль, Иран и Россия: деликатные "красные линии"20:46Армения и Иран совместно готовят военную провокацию против Азербайджана20:41Ermənistan və İran Azərbaycana qarşı hərbi təxribat hazırlayır20:19Невероятное геологическое событие: Турция сегодня сдвинулась на три метра18:23Свыше 100 тыс. граждан Турции готовы стать добровольцами AFAD09:14Kiçik Çillə ilə Böyük Çillənin mübahisəsi nə ilə bitib?09:53Abbas Mirzə Qacarın A.Qriboyedovun Tehranda qətli ilə bağlı imperatora yazdığı məktub15:49Мысли и синдром хронической усталости12:02Турецкая литература XIII-XVIII вв. Опыт исторической биографистики14:19Этномузыкадин проект14:13Министр: Страны выстраиваются в очередь для закупки турецких БПЛА13:51İRAN TERROR AKTINDAN SONRA AZƏRBAYCANA QARŞI İDEOLOJİ FƏALİYYƏTİNİ GENİŞLƏNDİRİR12:53Иранские СМИ: дроны-камикадзе, атаковавшие военный объект в Исфахане, в Иран доставили курды11:45МИНИСТР ОБОРОНЫ ИЗРАИЛЯ ПРОВЕЛ ТЕЛЕФОННЫЕ РАЗГОВОРЫ С ГЛАВАМИ МИНОБОРОНЫ И ГОСПОГРАНСЛУЖБЫ АЗЕРБАЙДЖАНА17:12Отчет миндиаспоры Израиля: российско-украинская война способствовала всплеску антисемитизма во всем мире19:02Бергман: атака в Исфахане была осуществлена «Мосадом»21:46Кто и зачем нанес удар по Ирану - и при чем здесь гиперзвуковое оружие10:35"Аль-Арабия": за атаками на военные объекты в Иране стоит Израиль19:49Allaha inanmaqla Onu həyatın mənası halına gətirmək arasındakı fərq19:05İran bizə nə edir?17:29Казахстан построит под Ташкентом транспортно-логистический терминал11:25Иран без хиджаба17:37Mübarək Rəcəb ayının əməlləri17:28В Швеции большинство преступлений на почве ненависти направлены против мусульман17:06Alban monastırlarının ən gözəl nümunəsi - Xudavəng16:46“Saya gəzdirmək” günü... Yəni qışın tən yarısıdır...17:20Почему РПЦ поддерживает войну за империю17:04Bayraktar TB2 – прорывные технологии 2023 года10:49İranda türk fəallar İran dərsliklərinə etiraz olaraq Türkcə kitabçalar paylaşıb21:14İRANDA TÜRK DİLİ21:06İranın 20 Yanvar hadisələrini görməzliyi13:42Azərbaycanın müxtəlif təbəqələri tərəfindən Tehrana göndərilmiş nümayəndələrə teleqraflar.13:34İSLAM İNQİLABI, SONRA NƏ10:26WP: чат-бот ChatGPT на основе ИИ дает продуманные и развернутые ответы на разные запросы20:09Протесты экоактивистов на Лачинской дороге: в 3 вопросах16:45Как война сказалась на влиянии России в Центральной Азии16:57Какова будет численность тюрков в 2050 году16:02Излюбленная конно-спортивная игра кыргызов: кок-бору16:44Спор о национальности Николая Коперника продолжается08:03Зангезурский коридор: роль и значимость16:25İrandakı indiki dünyəvi inqilabla 1978-79-cu illər antimonarxist inqilabın müqayisəsi16:40İRANIN REGİONUN GEOSİYASİ VƏZİYYƏTİNƏ RİYAKAR MÜNASİBƏTİ16:12Президент Ицхак Герцог посетил черкесское селение в Израиле10:29İRANLI “alim”in 21 AZƏR haqqında, daha doğrusu 23 Azərdə dediklərindən.17:39Тель-Авив признал связь с ноябрьским ударом по иранской колонне в Сирии16:39Акция азербайджанских активистов на Лачинской дороге продолжается09:49Западная пресса сообщает о двух десятках застрявших у Босфора танкеров09:34МВД Германии сообщило о росте числа сторонников «Граждан рейха»07:33İRANLILARIN ƏKSƏRİYYƏTİNİN NİFRƏT ETDİYİ REJİMİN KÖLƏ MÜDAFİƏÇİSİ07:24В Белом доме заявили о беспрецедентном военном сотрудничестве РФ и Ирана08:22“AĞILLI” ADAMLARIN AĞILSIZ İDDİALARI07:48Соглашение по морским зонам: вклад в суверенитет Турции и Ливии18:25İranda dünyəvi inqilab16:12Ташкент готовится к ярмарке «Туризм на Шелковом пути»15:20Ильхам Алиев: Баку отвечал и продолжит отвечать на любые антиазербайджанские шаги11:44В Турции началась сборка прототипа отечественного военного самолета12:40Türk Dövlətləri Təşkilatının tarixi-ənənəvi kökləri varmı... (2-ci yazı)12:07یادداشت ولایتی درباره مسائل اخیر بین ایران و جمهوری آذربایجان: من هم یک آذری هستم11:57В Баку состоялся праздник в честь святого архистратига Божия Михаила и всех небесных сил бесплотных - престольный день13:03Türk Dövlətləri Təşkilatının tarixi-ənənəvi kökləri varmı... (I yazı)12:21FİRUDİN İBRAHİMİ MÜASİR TƏDQİQATLAR KONTEKSTİNDƏ12:01Xamenei nə türkdür,nə də farsdır17:18США вернулись к покорению Луны16:52Iran hakimiyyəti bəhailəri casus elan edib16:37Возможен ли мир в Украине?13:01Почему Иран против Зенгезурского коридора16:54Если у деспота есть его гнёт, то у угнетаемого есть Бог16:40İranda türklərə qarşı ayrı-seçkilik17:52“İran xərab şod...”22:47KÖLƏ SƏDAQƏTİ18:25ارتباط با یک ایرانی مثل یک بازی شطرنج است18:18Мнение других – что это означает?18:10“Məhkum qadınlara dəstək tədbirləri” layihəsi çərçivəsində tədbir keçirilib.16:16Кипр тюркского раздора14:43Tehran hakimiyyəti Azərbaycanla münasibətlərini fars-türk deyil, türk-türk müstəvisində formalaşdırır14:28“Dəyərlərimizi Unutmayaq” adlı sənədli filmin təqdimatı keçirilib14:25“Günahsız qan” sənədli filminin ilkin təqdimatı baş tutub.19:428 noyabr 2022-ci il tarixində İrandakı etirazlarla bağlı məlumat18:35Президент Ирана предупредил об угрозе «гибридной войны» против страны18:23İRAN SAYTI CƏNUBİ AZƏRBAYCAN SİYASİ TƏŞKİLATLARI HAQQINDA16:29Şuşa Azərbaycan xalqının milli təfəkkürünü, mədəniyyətini, tarixini özündə təcəssüm edən məkanlardan biridir16:18Bu gün Katolik Kilsəsi Romada Lateran Bazilikasının (kilsəsinin) təqdis edilməsi gününü qeyd edir.15:04Елена Косолапова: Зачем уезжать из Баку, где тебя любят и ценят16:12Террористы РКК контролируют 80% наркотрафика в Европе14:48Nə monarxiya, nə teokratiya, ancaq demokratiya16:11Radif Mustafayev: ученый и воин карабахской войны15:54«Культурной столицей тюркского мира» станет туркменский город Анев15:45Как агенты влияния Запада руководят российскими университетами17:34Açıq və gizli niyyətli İran17:28İran ruhanisi ölkədə siyasətin dəyişməsi ilə bağlı referendum keçirilməsini tələb edib11:41Шушинская декларация является вершиной отношений между Азербайджаном и Турцией19:10Iranda dünyəvilik inqilabı11:28В Анкаре пройдет конференция "Победа в Карабахе: Обретшая свободу историческая Родина"11:14İranın xarici siyasətindəki "din"14:54Начались учения воинских частей Сил специального назначения на южных границах Азербайджана– ВИДЕО
САМОЕ ЧИТАЕМОЕ
  1. CƏNUBİ AZƏRBAYCAN SEPAHIN HƏDƏFİNDƏ
  2. Католики всего мира празднуют Пасху
  3. «Шма Исраэль»
  4. TPAO: Черноморский газ начнет поступать в дома в Турции в мае
  5. “Hansı daha təhlükəlidir: müharibə, yoxsa informasiya?"
  6. “Hansı daha təhlükəlidir: müharibə, yoxsa informasiya?" adlı layihə Yevlaxda davam edib.
  7. Goranboyda “Hansı daha təhlükəlidir: müharibə, yoxsa informasiya?" adlı layihə çərçivəsində qazilərlə görüş keçirilib.
  8. AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI MULTİKULTURALİZM SİYASƏTİNİN NÜMUNƏSİ KİMİ
  9. Доклад Сената Канады: исламофобия глубоко укоренилась в стране
  10. Семья из Турции ухаживает за собакой, разбудившей хозяев за минуты до землетрясения
  11. Запущен процесс по ликвидации Молдовы
  12. İRANIN AZƏRBAYCANA QARŞI İDEOLOJİ FƏALİYYƏTİNİN MƏRHƏLƏLƏRİ
  13. Iran deputatının Azərbaycana məsləhət verməkliyi
  14. Доклад Госдепа о свободе религий – инструмент вмешательства в дела Азербайджана
  15. Россия делает ставку на многополярный мир и выход из изоляции
  16. В Иране убит известный аятолла Аббас-Али Сулеймани
  17. ЦСБ: в Израиле проживают 9,727 миллиона человек, 73,5% из них - евреи
  18. Cənublu məşhur pedaqoq Zehtabinin də qanı molla rejiminin “vicdanındadır”...
  19. В Астане открылась выставка «Доспехи казахских батыров»
  20. Победителем этапа Гран-при «Формулы-1» в Баку стал Серхио Перес
  21. ON SOME PECULIARITIES OF TALYSH DECORATIVE- APPLIED ART
  22. Игра на четверых: для чего Израиль подружился с соседями Ирана
  23. Барлас: Утверждения армян по 1915 году - самая большая ложь XX века
  24. Лексика нашего времени
  25. Турецкая Республика Северного Кипра получила статус наблюдателя в ТюркПА
  26. Творчество Юнуса Эмре уже 7 веков озаряет путь человечества
  27. Cəmiyyətimizdə oğlan uşaqlarına verilən qüsurlu tərbiyə və məişət zorakılığı
  28. Новую конституцию Узбекистана поддержали более 90% участников референдума
  29. Azərbaycan dili haqqında 1400 il bundan qabaq Kəsra Ənuşirəvan Adilin qeydləri
  30. AZƏRBAYCAN CƏMİYYƏTİNİN RƏSULZADƏ “TƏƏSSÜBÜ” və NƏRİMANOV “NİFRƏTİ” (2-ci yazı)
  31. В Фергане обсудили взаимодействие ж/д структур тюркских государств
  32. «Media savadlılığı və qazilər: “Hansı daha təhlükəlidir: müharibə yoxsa informasiya?" adlı tədbir Bakıda davam edib
  33. AZƏRBAYCAN CƏMİYYƏTİNİN RƏSULZADƏ "TƏƏSSÜBÜ" və NƏRİMANOV "NİFRƏTİ" ( 1-ci yazı )
  34. Будущее зерновой следки
  35. Etibar Əliyev_ ğurbətədə vətəni dardi kəşə şair.....
  36. От Агалыка до Памира
  37. Си Цзиньпин пригласил в Китай с госвизитом президента КР и еще трех стран ЦА
  38. Xıdır İlyas-Hıdrellez
  39. Azərboyconi sərboz
  40. Депортация крымских татар: не утихающая боль народа
ОПРОС

Где будете встречать Новый год?


 
«    May 2023    »
B.e.Ç.a.ÇC.a.CŞB
1234567
891011121314
15161718192021
22232425262728
293031 
ГАЛЕРЕЯ