Ethnoglobus » НАРОДЫ » Haputlar

Haputlar

image

Foto: (1) Mollaisaqlı | Ismayıllı | Facebook


Qafqaz Albaniyasına daxil olan bəzi tayfalar qədim dövrlərdən Qafqaz sıra dağlarının yamacları boyu ərazilərdə məskunlaşmışlar. Onların arasında ləzgi dil qrupuna daxil olan etnoslar - ləzgilər, tabasaranlar, saxurlar, rutullar, ceklər, haputlar, qrızlar, buduqlar, xınalıqlar, udinlər, ağullar da olmuşdur. Təsadüfi deyil ki, dillər muzeyi sayılaт Qafqaz, o cümlədən Azərbaycan və Dağıstan XIX əsrdən başlayaraq etnoqrafların və linqvistlərin diqqət mərkəzindədir. Bu baxımdan Quba rayonuna xüsusi maraq var. O, təkcə əsrarəngiz təbiəti ilə deyil, həm də özünün etnoqrafik zənginliyi ilə çoxlu sayda turistləri cəlb edir. Burada azərbaycanlılarla yanaşı yaşayan ləzgilər, qrızlar, xınalıqlar, buduqlar, haputlar, ceklər özünəməxsus dilləri, adət-ənənələri, mədəniyyətləri ilə tanınırlar. 

    XX əsrin əvvəllərindən tarixi-etnoqrafik ədəbiyyatda üç xalq – xınalıqlılar, buduqlular və qrızlar “Şahdağ xalqları” adlandırılıb. Haputlar, ceklər və əliklər qrız qrupuna aid edilir. Onların dilləri qrız dilinin dialektləri kimi göstərilir.

    Bu xalqlar haqqında ilk yazılı məlumatlar I Pyotrun 1722-1723-cü illərdəki İran yürüşünün iştirakçısı olmuş alman əsilli rus zabiti İ.Gerberə məxsusdur. O, “Xəzər dənizinin qərb sahili boyundakı xalqların və ölkələrin təsviri” adlı əsərində həmin xalqlardan söhbət açmış, onların Buduq, Xınalıq, Qrız, Cek, Əlik, Haput kəndlərində məskunlaşdığını, bu kəndlərin xeyli böyük olduğunu, hər bir kəndin öz kəndxudası tərəfindən idarə olunduğunu, əhalinin ləzgi dilində danışdığını bildirmişdir. XIX əsrin ikinci yarısında həmin etnoqrafik materialları N.K.Zeydlist toplayıb nəşr etdirmişdir. Bu məlumatlarda qeyd olunduğu kimi, 1886-cı ildə Azərbaycan ərazisindəki Şahdağ xalqlarının sayı 16.821 nəfər olmuşdur ki, bu da ölkə əhalisinin 

    1,2 %-ni təşkil edirdi. Onların 15.300 nəfəri Bakı quberniyasında, 1.521 nəfəri isə Yelizavetpol quberniyasında yaşayırdı.

    Tarixçi Q.Qeybullayev haputların və qrızların qədim alban tayfalarından olan qatların və herlərin xələfləri olduğunu göstərmişdir. Haputlar özlərini indinin özündə də “her”, “herar” adlandırırlar. Qonşu kəndlərin camaatı da onlara her deyir. Əvvəllər çoxallahlığa sitayiş edən haputlar sonradan islam dininin süni təriqətini qəbul etmişlər. 

     Azərbaycandakı bütün haput kəndləri Quba qəzasındakı Haput kəndindən əmələ gəlib. XIX əsrdə dövrün ictimai-iqtisadi hadisələri nəticəsində bu kəndin əhalisi həm Quba qəzasının, həm də Göyçay və Şamaxı qəzalarının müxtəlif ərazilərinə köçərək məskunlaşmışdır. Həmin əsrin ortalarından başlayaraq haputların bir hissəsi indiki İsmayıllı, Qəbələ və Ağdaş rayonlarının ərazilərinə köçərək orada Haput-Məlikli, Haputlu-Hideyli, Haputlu-Netes-Qacar, Haputlu Mollaisaqlı, Haputlu-Hacıhətəmli  kəndlərini salmışlar. Bəzi mənbələrdə XIX əsrin ortalarında Göyçay qəzasında 736 haputlu ailəsinin məskunlaşdığı, Haputlu Məlikli, Haputlu Mollaqasımlı, Haputlu Gidəyli, Haputlu Nətəs Qacar, Haputlu Hacı Qətəsi, Haputlu İmamlı, Haputlu Kürd kəndlərinin olduğu qeyd edilir. Brokqauzun və Efronun Ensiklopedik lüğətində qeyd olunur ki, 1886-cı ildə haputlular Yelizavetpol quberniyası əhalisinin 0,21 faizini təşkil edirdilər.

    1880-cı ilin məlumatlarına görə Müşkür düzənliyindəki haput kəndlərində 1433 nəfər, Qoyçay və Şamaxı qəzalarında 710 nəfər haputlu yaşayırdı.

    XIX əsrin sonlarına aid mənbələrdə 14 haput kəndinin olduğu göstərilir. Bunlar aşağıdakılardır: Haput, Dağ Haput, Dirşalı Haput, İbrahim Haput, Qaradağ Haput, Haput Məlikli, Haput İmamlı, Haput Kürd, Haput Mollaisaq, Haput Hacıhətəmli, Şıx Haput, Böyük Haput, Kiçik Haput, Aşağı Haput.

    XX əsrin ortalarında Azərbaycanın Ucar, Zərdab, Tovuz, Qazax rayonlarinda da haputlara rast gəlinib.

    Bu etnosun nümayəndələri əsasən Quba rayonunun  Haput, İbrahimhaput, Haputlu, Xaçmaz rayonunun Şıx Haput, Qəbələ rayonunun Məlikli, Sileyli, İsmayıllı rayonunun Talıstan, Hacıhətəmli, Mollaisaqlı, Hapıtlı, Ağdaş rayonunun Hapıtlı kəndlərində, Bakı və Sumqayıt şəhərlərində məskunlaşmışlar. Yığcam halda Quba rayonunun Haput, Ibrahimhaput, Haputlu, İsmayıllı rayonunun Hacıhətəmli, Hapıtlı və Mollaisaqlı kəndlərində yaşayırlar.

    Hacıhətəmli və Mollaisaqlı kəndlərinin tarixi Quba rayonundan köçüb İsmayıllıya gəlmiş, burada yurd salıb maldarlıqla məşğul olmuş Hacı Hətəm və Molla İsaq qardaşlarının adları ilə bağlıdır.

    Füzuli rayonunun dağlıq ərazisindəki Saracıq kəndində də haputlar yaşayırlar. Bu kənd əvvəllər indiki yerindən 4 kilometr aralıda, Şuşaya gedən karvan yolunun kənarında yerləşirdi. Təxminən 1860-1880 illərdə buraya köçən haputlu, hacısüleymanlı, cacaqlı va şükürbəyli nəsillərinə mənsub ailələr yeni yaşayış məntəqəsi salmışlar. 

    Haputların baş kəndi olan, Quba rayonunun Əlik kənd inzibati ərazisində, Baş Qafqaz silsiləsinin yamacında yerləşən Haput kəndinin qədimliyi haqqında mülahizələr çoxdur. Onlardan ən maraqlısı yunan alimi Ptolemeyin II əsrə aid Albaniya şəhərləri sırasında qeyd etdiyi Xabota ilə bağlıdır. Alimlər Xabotanın indiki  Haputun sələfi olduğunu ehtimal edirlər. 

    Ümumiyyətlə, Azərbaycan etnoqrafiyasında istər Şahdağ xalqlarının, istərsə də haputların tarixi indiyədək monoqrafik şəkildə öyrənilməmişdir. Bu sahədə yeganə tədqiqat işi 1981-ci ildə İ.Şahbazovun “XIX əsr və XX əsrin əvvəllərində Şahdağ xalqlarının maddi mədəniyyəti” mövzusunda müdafiə etdiyi namizədlik dissertasiyasıdır.

Baron Forerin 1860-1901-ci illərdə Yelizavetpol qəzasının iqtisadiyyatı mövzusunda qələmə aldığı və 1901-ci ildə Tiflisdə çap etdirdiyi kitabda yazdığına görə haputların arasında yayılmış bir əfsanədə deyilir ki, onların əcdadları sayılan herlər Azərbaycanın şimal-qərbində yerləşən Herna şəhərindən ərəb istilaları dövründə buraya gəlmişlər. İori-Alazan çayları boyunda yerləşən həmin şəhər VII əsrdə ərəblər tərəfindən dağıdılıb. 

    Qubanın Haput kəndinə yol Qəçrəş meşəsi tərəfdəndir. Sonra yol dərin dərələrdən, sərt döngələrdən keçir.  Kənd dəniz səviyyəsindən 2000 metr yüksəklikdə yerləşir. Tayduz, Çiye, Qarabulaq, Təntə, Gurbulağ yaylaqları buranın bənzərsiz sərvətidir. Yaz və yay aylarında həmin yaylaqlar əsrarəngiz gözəllikləri ilə insanı valeh edir. Min bir çiçək bitirən bu yerlərdən doymaq olmur. Kənd camaatının Aslan, Qaplan, Şıxməmməd baba, Qiblə dağı adlandırdığı dağ zirvələri haputların qürur yeridir. Qış aylarında kəndə gedib-gəlmək çox çətin olur.   

    2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kənddə 505 nəfər əhali yaşayırdı. Burada 100 ev var idi. Yerli əhalinin dediyinə görə vaxtilə burada 500-dən yuxarı təsərrüfat olub. Hazırda, qış aylarında cəmi 15-20 evdə yaşayış olur.

    XIX əsrin ortalarında əhalinin sayının artması, böyük patriarxal ailələrin dağılması dağlılara, o cümlədən haputlara da öz təsirini göstərdi. Bu, onların düzən yerlərə miqrasiyasına gətirib çıxardı. 1860-1880-ci illərdə təkcə haputlar tərəfindən Quba qəzasının şərq hissəsində, Bakı quberniyasının Göyçay və Şamaxı qəzalarında, eləcə də Yelizavetpol quberniyasının Nuxa qəzasında xeyli sayda yaşayış məntəqəsi yaradıldı. 

    Ötən əsrin 50-ci illərinə kimi Haput kəndinin əhalisinin əsas  məşğuliyyəti əkinçilik olmuşdur. Sonradan burada heyvandarlıq kolxozu yaradılmışdır. Kolxozlar ləğv edildikdən sonra camaat fərdi heyvandarlıq təsərrüfatları ilə məşğuldur.

    Əhalinin böyük əksəriyyəti  qədimdə olduğu kimi köçəri həyat keçirir. Onlar ilin bir yarısını qışlaqdа, digər yarısını isə yaylaqda olurlar. Hər il oktyabrın 1-dən 15-dək qoyun sürülərini qışlağa endirir, may ayının 1-15-i arası isə yaylağa çıxarırlar.

    Şahdağ xalqlarının məskunlaşdığı dağ kəndlərində kətan lifini əyirən əmək aləti olan vəlvələ geniş yayılmışdır. Bu pərsəngli əyircəkdə təkcə kətan kəndir deyil, həm də yun ip əyirmişlər. Kənddə ibtidai məktəb fəaliyyət göstərir.

    Tanınmış dilçi alimlərdən N.Marr, N.Yakovlev, L.Jirkov və başqaları Şahdağ dil qrupunun bir neçə dildən ibarət olduğunu göstərmişlər. Kiçik Sovet Ensiklopediyasında Şahdağ xalqlarının ləzgilər, onların dilinin ləzgi dili olduğu göstərilir. İ.Qerber də XVIII əsrdə Şahdağ xalqlarının dilinin ləzgi dili olduğunu qeyd etmişdir. O, həmçinin onların bir qayda olaraq tatar (azərbaycan) dilini bildiklərini vurğulamışdır.

    Haputluların ana dili haput dili olub Qafqaz dilləri ailəsinin Nax-Dağıstan qoluna aiddir. Yazısız dillərdən sayılan haput dili yalnız məişət səviyyəsində işlənir. Haput dilinin linqvistik xüsusiyyətlərindən danışarkən bir sıra dilçilər onu qrız dilinin dialekti hesab edir, digərləri isə ayrıca dil olduğunu göstərirlər. 

    Filologiya elmləri doktoru Şəmsəddin Sədiyev 2000-ci ildə Moskvada çap olunmuş “Dağıstan dilləri” kitabındakı “Qrızlar” adlı oçerkində Qrız, Haput, Cek və Əlik kəndlərinin əhalisinin qrız dilində danışdığını göstərmiş, bu dilin qrız, haput, cek və əlik şivələrindən ibarət olduğunu bildirmişdir. Cek və əlik şivələrində 9 dodaqlanan samit olduğu halda, haput dilində bu, yoxdur. Qrız və cek şivələrində olan bəzi afrikatlara da haput şivəsində təsadüf olunmur. Qrız dilinə xas olan sait və samitlər haput şivəsinə də aiddir.  

    Haputlar üç dildə – haput, ləzgi və azərbaycan dillərində danışırlar. Sevindirici haldır ki, kəndin sakini Əhməd Musayev 87 səhifədən ibarət “Azərbaycanca-haputca lüğət” kitabını tərtib edərək çapa hazırlayıb. İnanırıq ki, həmin kitab haput dilinin qorunub saxlanmasına öz töhfəsini verəcək.

Hazırda Azərbaycanda bu xalqın nümayəndələrinin sayı 15 minə yaxındır.

 

Sədaqət KƏRİMOVA



ДРУГИЕ НОВОСТИ
ВСЕ НОВОСТИ
17:42Peşmerge Kerkük'e geri mi dönüyor?17:23Путь урегулированию на Кипре - принцип двух государств17:15Beynəlxalq radio Qarabağda fəaliyyətə başladı: xəbərlər həm də erməni dilində təqdim ediləcək18:53Президент Байден встречается с премьер-министром Нетаниягу и оказывает на него давление18:24В Анкаре стартовал Фестиваль мировых культур с участием посольств 55 стран20:59Азербайджанцы Молдовы выступают против минного терроризма Армении15:16Антитеррористическая операция Азербайджана в Карабахе15:10В Евлахе завершилась встреча представителей властей Азербайджана и армянских жителей Карабаха19:19Туранские пустыни включены в список Всемирного природного наследия ЮНЕСКО17:28İmadəddin Nəsimi haqqında İranda tədqiqatlar16:26A Human Rights Report on the Azerbaijani Turks in Iran: April-June 202316:14Минобороны Азербайджана: В Карабахе начаты локальные антитеррористические мероприятия17:09Веха турецко-японской дипломатии: фрегат «Эртугрул»20:20В Баку состоялось праздничное мероприятие, посвященное еврейскому Новому году19:50Türk-Japon diplomasisinin miladı: Ertuğrul Fırkateyni18:24Ильхам Алиев рассказал о новой сфере сотрудничества между Азербайджаном и странами Центральной Азии19:00В Кыргызстане пройдет Конгресс «История тюркских государств»17:25Путин отметил важность реализации масштабных проектов на Дальнем Востоке13:24Карстовые воронки в Турции: причины их возникновения19:31Президент Алиев принял министров тюркских государств17:53В столице Татарстана продолжается фестиваль мусульманского кино11:2331 Ağustos günü çekilen iki telgraf14:40На матрице истины:Родословная армян и урартийская концепция (Продолжение)14:33На матрице истины:Родословная армян и урартийская концепция13:17На матрице истины ( Продолжение)13:09На матрице истины20:25К чему стремится Иран, вступая в БРИКС?16:17В Казахстане возрождают редкую породу собак12:19Дом для Матрешки13:26Sepah emissarının Gürcüstanda din adı altında fəaliyyəti19:49Белуджские сепаратисты столкнулись с проникновением исламских террористов19:35Узбекистан и Азербайджан создали Высший межгосударственный совет19:08Политические манипуляции Армении в Лачинском коридоре17:50Чем важен визит главы МИД Турции в Ирак18:47Американцы устраивают саммит с Японией и Южной Кореей против Китая, России и КНДР18:38Тайваньский вопрос: Токио посылает разнонаправленные сигналы Пекину22:44ŞEYX NƏSRULAH MARNEULİDƏ.\ALLAH SƏNƏ RƏHMƏT ELƏSİN C.MƏMMƏDQULUZADƏ19:43"Звезда Монголии". Бывшая "шестнадцатая республика СССР" дрейфует на Запад20:54В Казахстане отмечают День Абая14:41Турецкая Cengiz Holding будет строить туннель через узбекский перевал Тахтакарача13:26Роскосмос заявил о запуске ракеты со станцией "Луна-25" с космодрома Восточный18:47Игорь Волчек: Мультфильмы должны развлекать и воспитывать12:34И все равно — ашхабадец: Валерию Непомнящему — 80!18:05Более половины населения Великобритании– не христиане, а две трети жителей Лондона – представители этнических меньшинств11:11Как христианство завоевало Рим с помощью простой математики13:31В Ашхабаде прошел саммит глав Таджикистана, Туркменистана и Узбекистана21:59В Беларуси стартуют II Игры стран СНГ11:24ТIигьиржалви шаир11:15Турция может стать новым центром в энергетике18:58DİL CƏBHƏSİNƏ ƏSGƏRİ BORC18:37دریاچه اورمیه با حکومت جمهوری اسلامی احیاء نمی‌‌شود18:30Maşallah Rəzmi: Urmiya gölü İslam Respublikası hökuməti tərəfindən canlandırılmayacaq15:32Proqnozlara görə, Urmiya gölü yayın sonuna qədər tamamilə quruyacaq12:22Кишинев отстранит от должности главу Гагаузии12:14"Ось Турции" и "новая эра тюрок": тюркский мир, Турция и Центральная Азия18:25Этнографический женский костюм юга Узбекистана16:18Tehranın Azərbaycana qarşı əsassız iddiaları13:30İRAN-AZƏRBAYCAN ƏLAQƏLƏRİNİN GENİŞLƏNMƏSİNƏ KİM MANE OLUR ?09:51Президент ТРСК: Операция на Кипре предотвратила еще большую трагедию14:12Şuşalı qəhrəman İsrafil İbrahimov haqqında sənədli film çəkilir12:33‘Başkan Barzani’nin Azerbaycan ziyaretinin manevi değeri çok yüksek, bunun sonuçlarını göreceğiz’12:21Почему странам Центральной Азии нужно объединяться11:46Жапаров подписал закон о переходе госучреждений Кыргызстана на государственный язык08:58Итоги вильнюсского саммита НАТО и сбалансированная политика Турции09:59Кошки Ван – достопримечательность Турции09:16Какой будет судьба бойцов «Вагнера» в арабских странах?21:07Расширение НАТО и Япония как форпост «западного мира» в Азии18:59Язык цветов в Османской империи18:56Посол России вызван в МИД Ирана12:46HEYDƏR ƏLİYEVİN AZƏRBAYCANÇILIQ İDEYASINDA CƏNUBİ AZƏRBAYCAN12:26MILLƏT, MİLLİYYƏT, MİLLİ KİMLİK, ETNİK MƏNSUBİYYƏT, “MİLLİ” SÖZÜ22:29Dua Etme; Dilsel mi, Eylemsel mi?17:21Культура и инновации11:50В Турции стартовал 662-й турнир по масляной борьбе «Кыркпынар»11:40Астана: сияющая звезда Центральной Азии12:27В Ташкенте открываются Недели культурного наследия Узбекистана и партнерских инициатив12:07В Ташкенте открылись выставки туркестанского авангарда и Темуридского ренессанса11:54Какие выгоды несет России вступление Ирана в ШОС12:46Без приоритета на Тайнството, Църквата се превръща в хуманитарен клуб с униформени служители19:08"Каждое дерево особенное". О мире народных музыкальных инструментов Марьяна Скромблевича16:03В Туркменистане началась Неделя культуры20:54İBRAHİM PEYĞƏMBƏRİN YANLIŞI, TANRI MƏRHƏMƏTİ20:21Что стало с памятником в Хедера?20:38Талибы провоцируют конфликты из-за водных ресурсов15:58Жители Центральной Азии считают свои страны «перевалочным пунктом» для релокантов из РФ16:41“Heydər Əliyev: Azərbaycanda elm və təhsil” mövzusunda III şagird respublika konfransı keçirilib10:10Firudin İbrahimi və azərbaycançılıq12:08В Эрзуруме открылся Центр исследования турецко-армянских отношений18:48Этапы возрастной дискриминации согласно ООН16:53Каждый шестой человек сталкивается с дискриминацией по возрасту13:21О литературном творчестве Любы Юсуфовой21:19Армяно-азербайджанские переговоры отложены17:08Караимы – хранители традиций и языка в литовском Тракае17:07Античный город Силлион — важная достопримечательность Антальи14:14İranda hicabsız və hicablılar haqda əxlaq kodeksi13:59РУССКИЙ ЯЗЫК В ЦА СТАНОВИТСЯ ИНСТРУМЕНТОМ ЦИФРОВОГО БУДУЩЕГО10:19Материал российских медиаэкспертов о блокировках и шатдаунах в соседней стране18:49Пойдет ли Индия в НАТО?19:09ТРАДИЦИИ КОРЕЙСКОГО ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА В ЦЕНТРАЛЬНОЙ АЗИИ19:47İranda məsciddən qaçırlar, bizdə Xameneyiyə biət edirlər…19:34CÜMHURİYYƏTİMİZİN “OSKARI”13:22Выборы в Турции: западные СМИ и турецкие избиратели14:12Черкесы между прошлым и будущим13:59Русскоязычная коранистика досоветского периода16:02Мигрантов из Центральной Азии вновь стали массово «приглашать» на фронт, даже в мечетях08:55В Австрии в 2022 году совершено 1324 правонарушений на почве исламофобии08:47В Конье стартовала «Неделя турецкой кухни»18:53Монастырский комплекс Худавенг обладает особым значением.16:54Сохранение биоразнообразия, как фактор защиты окружающей среды16:46Саммит в Сиане, как сигнал роста влияния Китая в Центральной Азии16:42В Кыргызстане прошла неделя моды AK-Buura Fashion Week-202317:20Благодаря строительству коридора Север - Юг России избежит изоляции от Мирового океана17:06Что происходит в Гагаузии16:44Доклад Госдепа о свободе религий – инструмент вмешательства в дела Азербайджана09:59HEYDƏR ƏLİYEVƏ ARXALANAN GƏNC AZƏRBAYCANLI MÜTƏRCİM21:06ON SOME PECULIARITIES OF TALYSH DECORATIVE- APPLIED ART18:26Депортация крымских татар: не утихающая боль народа18:05Китай стремится усилить влияние в Центральной Азии21:34Azərbaycan dili haqqında 1400 il bundan qabaq Kəsra Ənuşirəvan Adilin qeydləri19:05Azərboyconi sərboz17:01Гагаузия может объявить о своей независимости16:28Etibar Əliyev_ ğurbətədə vətəni dardi kəşə şair.....20:06Cəmiyyətimizdə oğlan uşaqlarına verilən qüsurlu tərbiyə və məişət zorakılığı11:38«Media savadlılığı və qazilər: “Hansı daha təhlükəlidir: müharibə yoxsa informasiya?" adlı tədbir Bakıda davam edib09:18От Агалыка до Памира12:40Xıdır İlyas-Hıdrellez20:11Лексика нашего времени16:04Си Цзиньпин пригласил в Китай с госвизитом президента КР и еще трех стран ЦА15:37AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI MULTİKULTURALİZM SİYASƏTİNİN NÜMUNƏSİ KİMİ21:00Творчество Юнуса Эмре уже 7 веков озаряет путь человечества15:04AZƏRBAYCAN CƏMİYYƏTİNİN RƏSULZADƏ “TƏƏSSÜBÜ” və NƏRİMANOV “NİFRƏTİ” (2-ci yazı)14:48AZƏRBAYCAN CƏMİYYƏTİNİN RƏSULZADƏ "TƏƏSSÜBÜ" və NƏRİMANOV "NİFRƏTİ" ( 1-ci yazı )14:38Будущее зерновой следки17:54В Астане открылась выставка «Доспехи казахских батыров»11:43Новую конституцию Узбекистана поддержали более 90% участников референдума18:15Победителем этапа Гран-при «Формулы-1» в Баку стал Серхио Перес06:58Cənublu məşhur pedaqoq Zehtabinin də qanı molla rejiminin “vicdanındadır”...06:52В Фергане обсудили взаимодействие ж/д структур тюркских государств06:37Турецкая Республика Северного Кипра получила статус наблюдателя в ТюркПА18:24Барлас: Утверждения армян по 1915 году - самая большая ложь XX века16:39ЦСБ: в Израиле проживают 9,727 миллиона человек, 73,5% из них - евреи16:31В Иране убит известный аятолла Аббас-Али Сулеймани19:04Игра на четверых: для чего Израиль подружился с соседями Ирана18:40Семья из Турции ухаживает за собакой, разбудившей хозяев за минуты до землетрясения17:12Iran deputatının Azərbaycana məsləhət verməkliyi17:05İRANIN AZƏRBAYCANA QARŞI İDEOLOJİ FƏALİYYƏTİNİN MƏRHƏLƏLƏRİ17:40Доклад Сената Канады: исламофобия глубоко укоренилась в стране12:44Goranboyda “Hansı daha təhlükəlidir: müharibə, yoxsa informasiya?" adlı layihə çərçivəsində qazilərlə görüş keçirilib.13:59Россия делает ставку на многополярный мир и выход из изоляции12:36“Hansı daha təhlükəlidir: müharibə, yoxsa informasiya?" adlı layihə Yevlaxda davam edib.10:14Запущен процесс по ликвидации Молдовы09:26“Hansı daha təhlükəlidir: müharibə, yoxsa informasiya?"08:17TPAO: Черноморский газ начнет поступать в дома в Турции в мае08:21Католики всего мира празднуют Пасху08:07«Шма Исраэль»08:00CƏNUBİ AZƏRBAYCAN SEPAHIN HƏDƏFİNDƏ10:37İlaxır çərşənbədir, il tamam olur16:57Зачем Грузии закон об "иноагентах"? Аргументы сторонников и противников15:58KARMA və SEÇİM AZADLIĞI!09:35Azerbaijan envoy to Israel: You cannot use our airfields to attack Iran09:13Avestanın "Videvdat" bölümünün Azərbaycan dilinə tərcüməsinin təqdimatı olub18:20Мидраш Раба. Эстер Раба17:36Русское евразийство и его восточноевропейские аналоги 100 лет назад и сейчас (на примере Венгрии)17:24«Разрубленная книга» и Надир-шах17:08Новая стратегия России в ЕАЭС15:31Tehran’s 'new old fear': Southern Azerbaijan wants independence18:25Yel çərşənbəsi- Yelli çərşənbə18:20Как будут развиваться события в Приднестровье11:37Веха в истории Азербайджана: Мамед Эмин Расулзаде15:22Интернет породил опасные фобии у людей15:02“Doğru üskü” gəldi çatdı14:53В Молдавии утвердили румынский язык как государственный09:00Haputlar16:19О некоторых особенностях устного народного творчества талышского народа.15:16Время Красного Дракона. возрастающая роль Китая в мировой политике11:27Генсек ТЮРКСОЙ провел встречи в Узбекистане12:59Modificarea formei capului/craniului Tn Caucazul de Sud si Orientul Apropiat in perioada tarzie a epocii bronzului - perioada timpurie a epocii fierului. Date arheologice si antropologice19:261905-1906-جی ایللر کوتلوی قیرغین‌لار18:47THE KHOJALY MASSACRE: THE BLOODIEST AND MOST FEARSOME TRAGEDY OF HUMAN HISTORY19:46Узбекистан признан самой гостеприимной страной на постсоветском пространстве15:06РУССКИЙ ЯЗЫК В КИРГИЗИИ ОСТАЕТСЯ СОЦИАЛЬНО ПРЕСТИЖНЫМ13:21قتل عام خوجالی: وحشتناکترین و خونین ترین فاجعه بشریت13:13Futbol’un Tarihcesi ve Divânü Lügati’t-Türk12:56Hocalı soykırımı: insanlık tarihinin en kanlı ve en korkunç trajedisi12:37مذبحة خوجالي: أخطر مأساة في تاريخ البشرية12:25Ходжалинский геноцид: самая кровавая трагедия ХХ века12:17İRANIN SAXTA TARİXİ14:43Dil və Ana dili haqqında düşüncələr10:21Kак скоро Таджикистан и Кыргызстан завершат пограничный спор16:24Azərbaycanın Qüzeyində və Güneyində Çərşənbə axşamları09:25ОДКБ и интеграционная безопасность евразийского пространства17:45Разоблачена команда хакеров, вмешивавшихся в выборы18:01BİR QRUP TƏBRİZLİ TƏRİF EŞİTMƏK ÜÇÜN RƏHBƏRİN HÜZURUNA GEDİR12:16Критикуя Украину, Венгрия идет в тюркский мир19:05Некоторые знаменитые эпитеты имама Али (а)19:02Азербайджанский актер-христианин продублировал фильм об Имаме Али на русский язык (ВИДЕО)18:36Как живут потомки согдийцев в труднодоступном ущелье Таджикистана19:58Четвероногие герои: Собаки, которые помогают спасать людей из-под руин в Турции11:31Налёт БПЛА Bayraktar AKINCI ve Bayraktar TB2 в зоне бедствия превысил 1,2 тыс. часов10:24დამტვრეული მანქანით, მაგრამ სუფთა გულით – აზერბაიჯანელი ახალგაზრდა თურქეთის დასახმარებლად
САМОЕ ЧИТАЕМОЕ
  1. Дом для Матрешки
  2. Более половины населения Великобритании– не христиане, а две трети жителей Лондона – представители этнических меньшинств
  3. Игорь Волчек: Мультфильмы должны развлекать и воспитывать
  4. DİL CƏBHƏSİNƏ ƏSGƏRİ BORC
  5. В Беларуси стартуют II Игры стран СНГ
  6. Maşallah Rəzmi: Urmiya gölü İslam Respublikası hökuməti tərəfindən canlandırılmayacaq
  7. دریاچه اورمیه با حکومت جمهوری اسلامی احیاء نمی‌‌شود
  8. "Ось Турции" и "новая эра тюрок": тюркский мир, Турция и Центральная Азия
  9. И все равно — ашхабадец: Валерию Непомнящему — 80!
  10. Кишинев отстранит от должности главу Гагаузии
  11. Турецкая Cengiz Holding будет строить туннель через узбекский перевал Тахтакарача
  12. Proqnozlara görə, Urmiya gölü yayın sonuna qədər tamamilə quruyacaq
  13. В Казахстане отмечают День Абая
  14. ТIигьиржалви шаир
  15. Турция может стать новым центром в энергетике
  16. "Звезда Монголии". Бывшая "шестнадцатая республика СССР" дрейфует на Запад
  17. Sepah emissarının Gürcüstanda din adı altında fəaliyyəti
  18. Как христианство завоевало Рим с помощью простой математики
  19. В Ашхабаде прошел саммит глав Таджикистана, Туркменистана и Узбекистана
  20. На матрице истины ( Продолжение)
  21. Белуджские сепаратисты столкнулись с проникновением исламских террористов
  22. Тайваньский вопрос: Токио посылает разнонаправленные сигналы Пекину
  23. Политические манипуляции Армении в Лачинском коридоре
  24. Американцы устраивают саммит с Японией и Южной Кореей против Китая, России и КНДР
  25. На матрице истины
  26. Узбекистан и Азербайджан создали Высший межгосударственный совет
  27. Туранские пустыни включены в список Всемирного природного наследия ЮНЕСКО
  28. Президент Алиев принял министров тюркских государств
  29. ŞEYX NƏSRULAH MARNEULİDƏ.\ALLAH SƏNƏ RƏHMƏT ELƏSİN C.MƏMMƏDQULUZADƏ
  30. Чем важен визит главы МИД Турции в Ирак
  31. Роскосмос заявил о запуске ракеты со станцией "Луна-25" с космодрома Восточный
  32. 31 Ağustos günü çekilen iki telgraf
  33. К чему стремится Иран, вступая в БРИКС?
  34. Ильхам Алиев рассказал о новой сфере сотрудничества между Азербайджаном и странами Центральной Азии
  35. Карстовые воронки в Турции: причины их возникновения
  36. В Казахстане возрождают редкую породу собак
  37. На матрице истины:Родословная армян и урартийская концепция
  38. На матрице истины:Родословная армян и урартийская концепция (Продолжение)
  39. В столице Татарстана продолжается фестиваль мусульманского кино
  40. Türk-Japon diplomasisinin miladı: Ertuğrul Fırkateyni
ОПРОС

Где будете встречать Новый год?


 
«    Sentyabr 2023    »
B.e.Ç.a.ÇC.a.CŞB
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
252627282930 
ГАЛЕРЕЯ