Ethnoglobus » НАРОДЫ » LAZLAR KİMDİR?

LAZLAR KİMDİR?

image
Foto: dzen.ru
Bu sualı mənə tez-tez verirlər. “Lazlar kimdir? Lazlar və ləzgilər eyni xalqın müxtəlif adlarıdır?” – deyə soruşanlar da az deyil. Həmin sualları Azərbaycanda da, onun hüdudlarından uzaqlarda da dəfələrlə eşitmişəm. Bu yaxınlarda tanınmış bir türk jurnalisti də həmin sualları verəndə bu məsələyə aydınlıq gətirmək məqsədilə “Samur” qəzetində məqalə dərc etdirməyi qərara aldım. 
   Bir sıra tarixi məxəzlərdə, o cümlədən bəzi qədim  italyan müəlliflərinin əsərlərində ləzgilər və lazlar səhvən eyni xalq kimi qələmə verilmişdir. Buna  arxiyepiskop İoann de Qalonifontibusun, Plano Karpininin, Mişel Baların tədqiqatlarında rast gəlmək olar. Mişel Balar bir əsərində “Dağıstan lazları”ndan bəhs edir, əslində isə ləzgilər haqqında məlumat verir. Məşhur türk səyahətçisi Evliya Çələbi də ləzgilər haqqında məlumat verərkən onları “lazlar” adlandırmış, “laz” və “ləzgi” sözlərinin  oxşarlığına görə bu iki xalqı  qarışdırmışdır. Təəssüf ki, onun səhvini sonralar başqa tədqiqatçılar da davam etdirmişlər. 
   N.Marr  gürcücə Çaneti adlanan lazların bölgəsinə svanların Lazan adını verdiklərini, bu adın La (bölgə adı) + zan (lazların qədim adı olan “tzan”, “tsan”, “çan”) sözlərindən yarandığını qeyd edir.  
Lazlar tarixən Türkiyənin və Gürcüstanın ərazisində yaşamış qədim xalqdır. Türkiyədə yaşayan lazlar özlərini lazepe, Gürcüstanda yaşayanlar lazebi adlandırırlar.  Öz tarixi vətənlərini Lazika, Lazeti, Çaneti adlandırırlar. 
   Qədim yunanlar lazların ölkəsini Kolxida adlandırırdılar. VI əsr Vizantiya müəllifi Aqafi Sxolastik yazır: “Lazlar qədimdə kolxi adlanırdılar, buna Fasis, Qafqaz və ətraf yerlərin sakinləri ilə tanış olan heç kəs şübhə edə bilməzdi”. Müəllif qeyd edir ki, antik dövr alimlərindən Herodotun, Ksenofontun, Strabonun və Ptolemeyin məlumatlarına əsasən bütün Qərbi Gürcüstan Kolxida adlandırılırdı və həmin ölkənin yaradılmasında kolxlar nə cür mühüm rol oynamışdılarsa, tarixin sonrakı mərhələlərində eyni rolu lazlar oynamışlar. VI əsrin digər Vizantiya müəllifi İoann Lid isə yazır: ”Kolxida bu gün  ona görə Lazika adlanır ki, bu ölkədə rəhbər rolu lazlar oynayır”. 
   Məşhur  yunan əsatirində “Arqo” adlı gəmi ilə Qara dənizə səfərə çıxan arqonavtlardan bəhs olunur. Onlara Yason rəhbərlik edirdi. Arqonavtlar Yunanıstandan oğurlanaraq Kolxida çarına bağışlanan sehrli qoyunun qızıl dərisini geri qaytarmalı idilər. Çoxlu sərgüzəştlərdən sonra onlar məqsədlərinə çatırlar. Bu işdə Yasona Kolxida çarının qızı sehrbaz Medeya kömək edir. Sonradan Yason Medeya ilə evlənir. Bu məşhur əsatir kolxlar, yəni lazlar haqqında geniş təsəvvür yaradır. 
   Lazların ölkəsi olan Lazistan Kolxida çarlığının tərkibində olmuşdur. Sonradan ölkəni idarə edənlər İran əleyhinə Vizantiya ilə ittifaq bağlayaraq onu pravoslav təriqətindən məhrum etdilər. Bir vaxtlar gürcü çarı Tamaranın qardaşı oğlu Aleksey Qara dəniz sahillərində Gürcüstandan Trabzona kimi uzanan bu ölkənin başında dururdu.  XVI əsrdə həmin əraziləri osmanlılar işğal edir.   
   XVIII əsrin əvvəllərində Lazistan 11 dairəyə bölünür, yerli əhali arasından seçilən və “dərəbəy” adlanan başçılar tərəfindən idarə olunmağa başlayır. Dərəbəylər sultanın hakimiyyətini formal olaraq tanıyır, amma dairələri istədikləri kimi idarə edirdilər. Osmanlılar burada öz canişinlərini yalnız 1820-ci ildə hakimiyyətə gətirirlər.  
   XIX əsrdə Lazistanın böyük hissəsi Rusiya imperiyası tərəfindən işğal olunur. 1925-ci ildə lazların yaşadıqları ərazini Türkiyə Respublikası ilə sovet Gürcüstanı öz aralarında bölüşdürür. Həmin vaxtdan Türkiyənin şimal-şərqində yerləşən Lazistan lazların vətəni kimi öz mövcudluğunu itirir və tarixin səhifəsinə çevrilir. 
   Etnosun nümayəndələrinin böyük əksəriyyəti Türkiyədə, əsasən də Rize vilayətinin Hopa, Arhavi və Borçka rayonlarında məskunlaşıb. Lazların bu bölgədəki ən böyük kəndi Topluca sayılır. Qədim adətlərinin və bu dilin dialektlərinin ən çox  saxlandığı yerin  Hopa olduğu deyilir. Bu xalqın nümayəndələri  İstanbulda da yaşayırlar. Gürcüstanda lazlar Abxaziyada, eləcə də Batumi, Kobuleti və Zuqdidi şəhərlərində yaşayırlar. Sarpi, Kvariati, Qonio, Maxo və digər kəndlər lazların kəndləri kimi tanınır. 
   Qara dəniz sahillərində yaşamış lazlar tarixən yaxşı balıqçılar olublar. Ağac emalı sahəsində təcrübələri olduğundan özlərinin inşa etdikləri evlərdə yaşamışlar. Bundan başqa  münbit torpaqlar və zəngin meşələr onlara əkinçilik və heyvandarlıqla məşğul olmağa imkan verib.  Lazlar buğda, arpa, qarğıdalı, düyü yetişdirməkdə tanınmışlar. Təcrübəli dənizçilər olan lazlar əsrlər boyu dəniz ticarətinin inkişafında əhəmiyyətli rol oynamışlar. Onlar meşə məmulatları və dəridən hazırlanmış əşyalar satmaqla məşğul olmuşlar. Su və quru ticarət yollarının bu ərazidən keçməsi yerli əhalinin rifah halının yaxşılaşmasına xidmət etmişdir. 
   Lazlar islam dinini Osmanlı imperiyasının tələbi ilə XVII əsrdə qəbul etmişlər. O vaxta kimi onlar pravoslav xristianlar idilər və Vizantiya missionerləri tərəfindən xaç suyuna salınmışdılar. Qədim zamanlarda isə onlar bütpərəst olub ağaclara sitayiş etmişlər. Hazırda Türkiyədə yaşayan lazların 85 faizi islamın süni təriqətinə itaət edir, qalan 15 faizi xristian ənənələrini saxlayıb. Gürcüstanda isə əksinə, lazların 80 faizi xristian, 20 faizi isə müsəlmandır. 
   Gürcülər lazları həm də “çanlar” adlandırırlar. Qədim dövrlərdə isə onların adı “kolxidalılar” idi. Laz dili meqrel dilinə yaxındır, həmin dillə bərabər o, kartvel dil ailəsinin meqrel-zan (meqrelçan) dil qrupunu əmələ gətirir. UNESKOnun mütəxəssisləri laz dilini itməkdə olan dillərdən hesab edir. Xalqın öz əlifbası olmayıb, lazım gəldikdə yunan, gürcü və türk əlifbalarından istifadə edib. 
   Alman linqvisti Volfqanq Foyerştayn lazların mədəniyyətini və laz dilinin xüsusiyyətlərini elmi şəkildə öyrənib. Onun apardığı tədqiqatlar nəticəsində əlifba yaradılıb və bir neçə dərslik çap olunub. Lakin Türkiyədə alimin tədqiqatları mənfi qarşılanıb. Onun əleyhinə cinayət işi açılıb, alim ölkəni tərk etmək məcburiyyətində qalıb. Buna baxmayaraq, o, tədqiqatlarını Almaniyada da davam etdirib. 
   Laz ziyalıları  alimin fəaliyyətindən ruhlanaraq, yerli məktəblərdə ana dilinin tədris olunmasına nail olublar. Acarıstanda da sovet dövründə laz əlifbasının yaradılması sahəsində müəyyən işlər görülüb, əlifba kitabı və bir neçə dərslik çap olunub. Batumi radiosu ilə laz dilində verilişlər yayımlanıb. İbtidai siniflərdə laz dili tədris olunub. Hazırda laz dilinin daşıyıcılarının böyük hissəsi doğma dildən uzaqlaşmaqdadır, assimilyasiya prosesi bu etnosdan da yan keçmir. Ana dili yalnız məişətdə və yaşlılar tərəfindən işlədilir. 
   Lazların milli geyimləri arasında qadınların şalvar üstündən geyindikləri açıq rəngli uzun, gen köynəklər əsas yer tuturdu. Köynəyin üstundən  mütləq dolaylıq  bağlanır və al-əlvan rənglərdən olan önlük taxılırdı. Ənənəvi laz geyiminin mühüm ünsürlərindən biri keşan yaylığı sayılırdı. Bu pambıq şalla qadınlar başlarını və çiyinlərini örtürdülər. Hazırda laz qadınlarının qoruyub saxladıqları yeganə milli geyim keşandır. 
   Lazların özlərinə məxsus musiqi və rəqs ənənələri var. Onların geniş istifadə etdikləri musiqi alətləri kamança və zurna sayılır. Bundan başqa tülüm aləti də geniş yayılıb. Rəqsləri düz xətt üzrə və ya dairəvi düzülmüş adamlar tərəfindən dinamik şəkildə ifa olunur. Gürcüstanda lazların milli rəqsi olan “Lazuri” məşhurdur. Cəldliyinə və itiliyinə görə çox zaman onu “Lezginka” ilə qarışdırırlar. Laz soyadları adətən -şi, iya, -en və ya oğlu sonluqları ilə bitir. Misal üçün, Abdulzelişi, Qvadzabiya, Olen. Türkiyədə yaşayan müasir lazlar adətən “oğlu” sonluğunu atırlar. Məsələn, Kuroğlunu Kur ilə əvəz edirlər. 
   Lazlar keçmiş SSRİ respublikalarında da yaşayıblar. Onların çoxu 1920-ci ildə Türkiyəyə və Orta Asiya respublikalarına köçüb. Böyük Vətən müharibəsi illərində lazlar da bir sıra xalqlar kimi deportasiyaya məruz qaldılar. 1945-ci ildə tanınmış laz yazıçısı və ictimai xadimi Məhəmməd Vanlişi bununla bağlı Lavrenti Beriyaya müraciət edir və lazların səhvən köçürüldüyünü bildirir. Nəticədə bəraət qazanan lazların əksəriyyəti öz dədə-baba yurdlarına qayıdır. 
   Lazların müasir dövrdə ən tanınmış nümayəndəsi Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan sayılır. Onun əcdadları Lazistandandır. Gürcüstanda isə bundan əvvəlki ombudsmen Georgi Tuquşi laz idi. Lazların mədəniyyətinin qorunub saxlanması məqsədi ilə Gürcüstanda beynəlxalq mədəniyyət mərkəzi yaradılıb, “Kolxa” radiosu laz dilində verilişlər yayımlayır. Türkiyədə də bu cür mədəniyyət mərkəzi fəaliyyət göstərir. Gürcüstanla Türkiyə arasında 1992-ci ildən bəri davam edən vizasız rejim hər iki ölkədə yaşayan lazlara öz qohum-əqrabaları ilə görüşməyə imkan verir. 
   Azərbaycan Respublikasının Tovuz rayonunun Qəribli kənd inzibati ərazi dairəsində Lazılar kəndi mövcuddur. 
                   Sədaqət KƏRIMOVA
"Samur" qəzeti, 26 yanvar 2024-cü il



ДРУГИЕ НОВОСТИ
ВСЕ НОВОСТИ
18:34Бакуда Каюм Насыйриның тууына 200 ел тулуга багышланган әдәби-музыкаль кичә узды18:17Манихейство и его распространение среди тюрок17:20Военное дело Улуса Джучи (Золотой Орды)14:35Эссе к статье каббалиста Рабаша «Пойдем к Фараону-2»17:48İRAN MÜXALİFƏTİ VƏ TRAMP10:40چرا پول نداریم؟09:46گلنارا اینانج اولین روانشناس کوانتومی آذربایجان با Lent.az صحبت کرد: برای ثروتمند شدن باید از بعد سوم خارج شوید.09:38افکار و سندرم خستگی مزمن16:20KİBALİON - MİSİR VƏ YUNAN HERMETİK FƏLSƏFƏSİ: ÜÇ TƏŞƏBBÜS16:07Məntiqsiz Iran ,yaxud “ÖRTÜLÜ MƏDƏNİYYƏT”14:56Империя Юань – Монгольская империя Внутренней Азии и Китая17:48Azerbaycan'ın ilk KUANTUM PSİKOLOĞU Gülnara İnanç Lent.az -a konuştu :Kuantum psikolojisinde insan zihniyle değil, ruhuyla, ruhun ilettiği bilgilerle çalışır.11:10ƏRƏB ŞƏRQİNDƏN MƏRKƏZİ ASİYAYA VURNUXAN İRAN13:18کعبه قلب خمینی12:57TEHRANDA TERROR18:16Договор России и Ирана закрепил, что делать сторонам в случае агрессии (полный текст Договора)10:44İRAN BAŞINA HARANIN DAŞINI SALSIN?12:012023-cü ildə Bəşər Əsəd İran prezidenti İbrahim Rəisini təmtəraqla qəbul etmək istəməyib11:51İnsanlar niyə pirlərə gedir11:59Монгольская средневековая письменная культура08:56Герои летописей и «Слово о полке Игоревом»: Династия Шаруканидов.19:24Uşaq adlarında dünyəviləşmə tendensiyası?17:43Humeyni'nin şiirlerinde tasavvufi motifler09:14MANTRA MEDİTASİYA.16:00О ПЕРСПЕКТИВАХ РАЗВИТИЯ ТЮРКСКОГО МИРА12:09Ərzin əşrəfi Naxçıvan (4-cü hissə)12:05Ərzin əşrəfi Naxçıvan (3-cü hissə)10:10Начался прием заявок на участие в конкурсах TEKNOFEST-2025 в ТРСК21:26«Разложение мозга»: как избежать негативного воздействия соцсетей?12:40Ərzin əşrəfi Naxçıvan (2-ci hissə)11:4912 ölkənin hüquqşünasları Bakıda: Cinayət hüququ müzakirə olundu11:00Ərzin əşrəfi Naxçıvan (1-ci hissə)15:25“Kinomexanikin qayıdışı” (“Kinomexaniki oqardemon”): Talış dilində dünya səviyyəli ilk bədii-sənədli filmin sehrli aləmi...10:58Yalan-palan İran12:50Азәрбайҗан тарихчысы Бакудагы беренче татар актрисалары турында: Аларга янаулар булган20:22Влияние Турции на переходный процесс в Сирии15:27Hicabsız İran10:27Как будет формироваться новый период в Сирии после Асада?20:17Iranda hicabı cərimələrlə "sevdirmək" istəyirlər17:26Nizip Ticarət Palatasına üzv iş adamlarından ibarət nümayəndə heyəti Azərbaycan-Türkiyə İş Adamları Birliyinin qonağı olub.16:57Лиля Брик- муза Владимира Маяковского17:03PEZEŞKİYANIN 1001 DƏRDİ VƏ EHTİMALLAR13:49Hz. İsa (ona salam olsun) nə üçün atasız doğulub?14:53КУШАНСКОЕ ЦАРСТВО – БУДДИСТСКАЯ ИМПЕРИЯ ЦЕНТРАЛЬНОЙ АЗИИ И ИНДИИ17:56İranda yaşayan xalqlar dövlətçiliyə təhdididirmi?10:40Pezeşkiyanın hicab problemləri10:03İRANDA FUNDAMENTALİSTLƏR GÜCLƏRİNİ GÖSTƏRİRLƏR14:24TÜRK DÜNYASI VƏ BƏHAİ DİNİ08:51KKTC, TDT Sivil Koruma Mekanizması’nda tam üyelik hakkı kazandı08:32Bahçeli: Türkiye, Azerbaycan ve KKTC’nin ortak alfabeye hazır olması Türk birliğinin müjdesidir17:14Кимакский каганат – кочевая империя Центральной Азии11:51İRAN PREZİDENTİNİN İLK GERİ ADDIMI20:39Dünya xalqları irqindən və dinidən asılı olmayaraq bir səmavi Mənbədən ilham alır17:59Кто определит итог выборов президента США: лобби или "колеблющиеся" штаты?13:57Мискинджа - Мискискар19:46В Туркменистане широко отметили Праздник туркменского алабая12:17Azərbaycanda xristian olmaq17:57Запреты у кыпчаков.16:57Амбициозный проект Илона Маска Starship: на пути к космическим путешествиям будущего18:01Тибет и Великая Степь в XIII-XX вв.15:17کمال17:40ЕС ввел санкции против представителей властей АТО Гагаузия12:11Dilənçiliyin sosiologiyasına dair qeydlər: ilahi təhdid və mənəvi terror11:59امام علی (ع)14:36В Баку подключились к международной акции "Диктант на лезгинском языке"13:35Geyim və əxlaq haqqında19:37Глава МИ-5 заявил о росте угроз со стороны России и Ирана17:17İranın "Mehestan" partiyası Azərbaycanın Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı planlarının qarşısını almaq üçün qəti addımlar atmağa çağırır14:09“Azərbaycan İranın başıdır, baş gedəndə bədən də gedər... General Şadan”09:48İran dini, yaxud dünyəvi dövlət olmasından asılı olmayaraq etnik və dini əyləci əlində saxlayacaq.16:32Организация тюркских государств: 15 лет единства и прогресса20:05Авраам Шмулевич: Иран не в состоянии нанести серьезный удар по Израилю18:38Azərbaycanda Roş Ha Şana bayramı ərəfəsində yeni yəhudi təqvimi dərc olunub15:17Расул Гьамзатова икрам авунай15:08XIX əsr ləzgi ədəbiyyatının məramı13:02Уйгурское национальное движение и Китай в ХХ веке15:32Белорусский народный праздник урожая "Багач" отпраздновали в музее Янки Купалы в Вязынке15:00Многовековая традиция: узбекский плов14:01Etnik kimliyi müəyyənləşdirən DNA nəticələri reinkarnasiya fəlsəfəsinin maddi təzahürüdür.12:59İmam Ali (a.s.) : " ...Sizinle savaşanlarla savaşın."18:24НОГАЙЦЫ В XV-XVIII ВВ.20:11İMAMQULUKƏND11:32Геенна изначально приготовлена не для людей, а для дьявола и его последователей – падших ангелов10:50Cəhənnəm əvvəlcə insanlar üçün deyil, şeytan və onun ardıcılları — yəni düşmüş mələklər üçün hazırlanıb17:41PARA NASIL CEZBEDİLİR?17:34САМОУНИЧТОЖЕНИЕ И БОЛЕЗНЬ19:59İran dövlətinin Bəhai icmasını zəiflətmək və məhv etmək siyasəti davam edir18:05Результаты ДНК и реинкарнация17:57В Турции найдена цилиндрическая печать возрастом около 4 тыс. лет17:00Архаизм Талибана: куда уходят корни одиозного отношения к женщинам в Афганистане22:14Митрополия Молдовы - о паломничестве священников в Россию: У них не было политических целей12:06KUANTUM BİLİNCİ TEORİSİ, AŞKINLIK, KUANTUM PSİKOLOJİSİ VE KURAN AYETLERI11:27"Sionist İsrail və Şeytan Amerika" İranı necə xilas etdi?17:43Ata Atun İngiliz Arşivlerinde Kıprısla İlgili Neler Buldu14:47Сборная Казахстана по кокпару начала первые тренировки на стадионе Игр кочевников в Астане12:04Tbilisidə Qafqaz Kürdlərinin I Beynəlxalq Elmi-Praktiki Konfransı baş tutub.20:29Нафталиевы и Шамиловы — первые горско-еврейские поселенцы Кабарды15:37В Ташкенте состоялась встреча президентов Азербайджана и Узбекистана с представителями деловых кругов двух стран15:27От Еленендорфа до Гейгёля18:11"BİRİNCİ və İKİNCİ" XOŞBƏXTLİK yaxud UTANCAQLIĞIN FƏLSƏFƏSİ!16:08Азербайджан и Казахстан проводят совместные учения «Алтын кыран-2024»21:43Проанализированы возможности Каракалпакстана и определены дальнейшие задачи17:27Погромы в Британии стали итогом исламофобской пропаганды21:04Период Яхьи Синвара в сопротивлении19:32КЕМ БЫЛИ ДИ И ЖУНЫ? Внутренняя Азия и Южная Сибирь от пришествия индоевропейцев до империи Хунну19:42Кыргызские женщины сохраняют традицию головного убора «элечек»20:43Президенты стран Центральной Азии на встрече в Астане выступили за продвижение общих интересов20:03Итоги выступления спортсменов из Центральной Азии на Олимпиаде — 202415:03В Баку отметили День Абая - Bakıda Abay Günü qeyd olunub14:55Бакуда Абай күні аталып өтті15:19СЛАВЯНЕ В ДЕШТ-И КЫПЧАКЕ19:07Великобритания сосредоточилась на защите Израиля военным присутствием в Средиземноморье и на Ближнем Востоке11:41Azərbaycanda etnik talışlar türkdilli toplumda özünü necə hiss edir15:05تئوری آگاهی کوانتومی، استعلایی ، روانشناسی کوانتومی و آیات قرآن14:50ТОТЕМЫ У КЫПЧАКОВ11:38Азербайджанские ковры в Музее Ислама, в Иерусалиме15:00Чем обернется для региона убийство лидера ХАМАС?10:49Исчезнувшие народы. Авары10:29Как будет формироваться внешняя политика Ирана в эпоху Пезешкиана?14:05ЭТНИЧЕСКАЯ СТРУКТУРА ВОЖДЕСТВ «ЛУКОМОРСКИХ КЫПЧАКОВ»11:19«Йаум Азым» – День Великий14:35Qasım Qasımzadənin ədəbi-elmi portreti16:02MULTİKULTURALİZM MƏRKƏZİNDƏ “AZƏRBAYCANDA YAŞAYAN TATLARIN ETNO-KONFESSİONAL TARİXİ” MÖVZUSUNDA TƏDBİR KEÇİRİLİB15:37А.Клесов: Древние арии - кто они были и откуда?12:33В Монголии проходит VII Международный фестиваль исполнителей на Морин Хууре15:09Исторические традиции кыргызского народа: «Кыргызское кочевье»14:47Pulu necə cəlb etməli və saxlamalı?14:33MÜKEMMELLİK13:16От кыпчаков к казахам. Политическая история Восточного Дешт-и-Кыпчака в XIII – начале XVI в.13:27"Эй, джони ман". Как Полад Бюльбюль-оглы и Орифшо Орифов дали концерт в Таджикистане13:12Как вызвать дождь в Таджикистане? Проводим специальные таджикские обряды12:52Христианство в Кавказской Албании17:05Состоялся первый Курултай по этнотуризму "Кочевой путь Гянджабасара и традиции кочевья: по следам предков"11:36CAMAL LƏLƏZOƏ - ƏDİB, ŞAİR, TƏNĞIDƏKƏ...11:17Кыпчаки в христианском мире (вопросы адаптации и ассимиляции).15:54İsrail'in askere almaya çalıştığı Ultra Ortodoks Yahudiler kimler, neden direniyorlar?15:19آگاهی «متفاوت» انسان دشت نشین زمان و مکان را تعریف می کند15:06Moscow’s New Language Policy Document Drops All References to Problems of Non-Russian Languages Contained in 2021 Draft12:33Cостоится первое официальное заседание Satellite Rotary Club Baku İnternational Shahdag Qusar15:34Iran recruits former Afghan soldiers for Middle East conflicts10:32İranda 14-cü prezident seçkiləri keçirilir19:15Битвы империй за Азербайджан (XIII-XV вв.)19:00Наследники культуры Золотой Орды. Опыт исторической биографистики деятелей культуры тюрко-татарских государств15:45Башкортостан в ХХ – XXI вв.21:15Турецкий преподаватель изготавливает тюркские музыкальные инструменты в мастерской вуза в Бишкеке21:06Гнезда, насчитывающие столетия: «птичьи дворцы» Османской империи18:52Национальный татарский праздник Сабантуй отметили в Азербайджане17:32Туркменская литература. Попытка исторической биографистики17:05Праздник "Тун пайрам" прошел в Хакасии16:04Bir İranlıyla İletişim Kurmak Şatranç Oyununa Benzer Veya İranlıların Psikolojik Portresi15:57Стремление к совершенству – естественное желание09:58İranda 14-cü prezident seçkiləri18:36Крымскотатарская поэзия ханского периода. Опыт исторической биографистики12:49ЧЕРКЕСЫ МЕЖДУ ТЮРКАМИ И РУССКИМИ19:04İRANDA İSLAHATÇILAR İSLAHATÇI OLSALAR, MƏSUD MƏSUD OLAR19:18Суть еврейских праздников. Шавуот: обретение свободы19:15Суть еврейских праздников. Шавуот: Тора жизни23:4412 ИЮНЯ-ДЕНЬ НЕЗАВИСИМОСТИ РОССИИ15:03Социально-философское наследие Махтумкули Фраги: преемственность идей мира, гуманизма и национального единства13:50КАБАРДИНЦЫ МЕЖДУ ТЮРКАМИ И РУССКИМИ16:57Bəhai icması və Dini Komitənin birgə “Qlobal sülh: Elm və dinin vəhdəti” mövzusunda elmi-praktik konfransı keçirilib16:01DÖVLƏT KOMİTƏSİNİN SƏDRİ BEYNƏLXALQ BƏHAİ İCMASININ BMT-DƏKİ BAŞ NÜMAYƏNDƏSİ İLƏ GÖRÜŞÜB15:01КРЫМСКИЕ ТАТАРЫ И КНЯЖЕСТВА ЦЕНТРАЛЬНО-ВОСТОЧНОЙ ЕВРОПЫ 1538-1713.09:06Bozkır insanının "farklı" bilinci zamanı ve mekanı tanımlar18:52ТАЛАНТ, ПРЕДАННОСТЬ И СОСТРАДАНИЕ ХИРУРГА КАМИЛЯ АБДУЛЛАЕВА15:32Татары под властью русских 1552-1913 гг.10:08Qüds, Azərbaycan və Dağlıq Qarabağ17:01“ANAJ” saytının beynəlxalq məsələlər qrupu Azərbaycan Respublikasını Şah İsmayıl Xətaiyə sahib çıxmaq əzmində ittiham edir.15:32«АЗ ХУРОСОНАМ КАШИДӢ, ТО БАРИ ЮНОНИЁН…». Ба гиромидошти хотираи мутафаккири бузурги тоҷик мавлоношиносони ҷаҳон дар Париж ҷамъ меоянд15:00Изучение этнических стереотипов в среде грузинской молодежи («свои – чужие” в обществе)13:53Məqtəl ədəbiyyatının nümunəsi kimi Məhəmməd Füzulinin “Hədiqətüs-süəda” əsərinə metodoloji yanaşmanın özəllikləri09:27Osmanlı dövlətində qeyri-müsəlmanlara qarşı münasibət09:17Раскрытие сокровенного: Общее и частное при даровании Торы09:06Недельная глава «Бемидбар». Лиминальное пространство21:21«КОХИ НАВРУЗ» – СОВРЕМЕННОЕ ТУРИСТИЧЕСКОЕ ЧУДО ТАДЖИКИСТАНА22:43В Таджикистане заблокированы сайты террористических и экстремистских организаций, также запрещён ввоз их литературы21:06В Азербайджане прошел прекрасный татарский национальный праздник "Карга боткасы".20:42İran prezident seçkilərinə hazırlaşır09:27როგორია აკაკი წერეთლისა და ნატალია ბაზილევსკაიას ერთადერთი ვაჟის ისტორია21:07İRAN ASSİMİLYASİYA SİYASƏTİNİ DAHA İSRARLA DAVAM ETDİRİR19:29Ləzgi-Azərbaycan ədəbi əlaqələrinin möhkəm dayaqlara söykənmiş zəngin tarixi əsrlərin dərinliklərinə gedib çıxır.19:21В Шуше состоялось заседание министров образования Организации тюркоязычных государств19:11Irak Türkleri – Azerbaycan İlişkilerinde Yeni Ufuklar18:33Azerbayacan’nın resmi olarak KKTC’yi tanımak için kendi ülke çıkarlarına uygun bir zamanı beklediğine işaret etmektedir.21:11Загрязненный воздух и шум в раннем возрасте увеличивают риск психологических расстройств20:28Bab və babilik: Bir tarixi hadisənin izi ilə17:37DOKUZ OĞUZ DESTANI BAZINDA TÜRK DESTANLARINDA VE KUTSAL KİTAPLARDA İNSANIN YARATILIŞI12:53Talış folklor mahnılarının tədqiqatçıları arasında xalq artisti və pedaqoq Zümrüd xanım Məmmədovanın rolu12:39Политическая ситуация в Иране после гибели Раиси15:13SÜLEYMAN STALSKİ "DƏRƏYƏ SU GƏLDİ DEYƏ"-СТIАЛ СУЛЕЙМАН "КlАМУ САДРА СЕЛНА ЛУГЬУЗ"15:06Dahi rus şairi haqqında yeni kitab - “Bəşəri poeziyanın əbədiyyət günəşi”12:26MƏHƏMMƏD HÜSEYN ŞƏHRİYARIN ANASI20:53“Ekoloji mədəniyyət, mənəvi dəyərlər və vətəndaş cəmiyyətinin həmrəyliyi”» mövzusunda respublika kulturoloji seminar keçirilib.11:55Derheqa nivîskar Şamîlê Sêlim Esgerov (1928-20.05.2005)09:53Zümrüd Məmmədovanın yubileyinə həsr olunmuş elmi-seminar keçirilmişdir.19:58Европейские страны и палестинское государство: на пути к коллективному признанию?19:44İRADƏ MƏLİKOVANIN “MƏN FƏXR EDİRƏM Kİ, AZƏRBAYCANLIYAM” KİTABININ TƏQDİMATI KEÇİRİLİB20:13Бронзовый медальон Султана Мехмета Фатиха продан на аукционе в Лондоне за 1,4 миллиона фунтов стерлингов13:28Çöl adamının “fərqli” şüuru zamanı və məkanı müəyyən edir00:31İRANDA HAKİMİYYƏTİN YENİ SOSİAL BAZA AXTARIŞI
САМОЕ ЧИТАЕМОЕ
  1. “Kinomexanikin qayıdışı” (“Kinomexaniki oqardemon”): Talış dilində dünya səviyyəli ilk bədii-sənədli filmin sehrli aləmi...
  2. Yalan-palan İran
  3. О ПЕРСПЕКТИВАХ РАЗВИТИЯ ТЮРКСКОГО МИРА
  4. MANTRA MEDİTASİYA.
  5. Ərzin əşrəfi Naxçıvan (3-cü hissə)
  6. Ərzin əşrəfi Naxçıvan (2-ci hissə)
  7. Azerbaycan'ın ilk KUANTUM PSİKOLOĞU Gülnara İnanç Lent.az -a konuştu :Kuantum psikolojisinde insan zihniyle değil, ruhuyla, ruhun ilettiği bilgilerle çalışır.
  8. Ərzin əşrəfi Naxçıvan (4-cü hissə)
  9. Герои летописей и «Слово о полке Игоревом»: Династия Шаруканидов.
  10. Ərzin əşrəfi Naxçıvan (1-ci hissə)
  11. Начался прием заявок на участие в конкурсах TEKNOFEST-2025 в ТРСК
  12. Монгольская средневековая письменная культура
  13. Империя Юань – Монгольская империя Внутренней Азии и Китая
  14. «Разложение мозга»: как избежать негативного воздействия соцсетей?
  15. İnsanlar niyə pirlərə gedir
  16. Humeyni'nin şiirlerinde tasavvufi motifler
  17. Uşaq adlarında dünyəviləşmə tendensiyası?
  18. 2023-cü ildə Bəşər Əsəd İran prezidenti İbrahim Rəisini təmtəraqla qəbul etmək istəməyib
  19. کعبه قلب خمینی
  20. Договор России и Ирана закрепил, что делать сторонам в случае агрессии (полный текст Договора)
  21. ƏRƏB ŞƏRQİNDƏN MƏRKƏZİ ASİYAYA VURNUXAN İRAN
  22. 12 ölkənin hüquqşünasları Bakıda: Cinayət hüququ müzakirə olundu
  23. İRAN BAŞINA HARANIN DAŞINI SALSIN?
  24. TEHRANDA TERROR
  25. Эссе к статье каббалиста Рабаша «Пойдем к Фараону-2»
  26. گلنارا اینانج اولین روانشناس کوانتومی آذربایجان با Lent.az صحبت کرد: برای ثروتمند شدن باید از بعد سوم خارج شوید.
  27. افکار و سندرم خستگی مزمن
  28. چرا پول نداریم؟
  29. KİBALİON - MİSİR VƏ YUNAN HERMETİK FƏLSƏFƏSİ: ÜÇ TƏŞƏBBÜS
  30. Məntiqsiz Iran ,yaxud “ÖRTÜLÜ MƏDƏNİYYƏT”
  31. İRAN MÜXALİFƏTİ VƏ TRAMP
  32. Военное дело Улуса Джучи (Золотой Орды)
  33. Манихейство и его распространение среди тюрок
  34. Бакуда Каюм Насыйриның тууына 200 ел тулуга багышланган әдәби-музыкаль кичә узды
ОПРОС

Где будете встречать Новый год?


 
«    Fevral 2025    »
B.e.Ç.a.ÇC.a.CŞB
 12
3456789
10111213141516
17181920212223
2425262728 
ГАЛЕРЕЯ